KINH PHÁP CÚ
DHAMMAPADA

Tác giả: Nārada Mahāthera
Người dịch: Phạm Kim Khánh, 1971

Tích chuyện

Vua Pasenadi đến hầu Phật và bạch rằng một hôm nọ vua cảm thấy đêm dài. Trong một cơ hội khác có người ghi nhận rằng một dặm đường thật quá dài. Ðức Phật đúc kết hai câu chuyện và thêm rằng đối với người không biết Giáo Pháp, vòng luân hồi quả thật xa xôi diệu vợi.

Thầy quở rầy học trò vì một lỗi lầm. Trò không vui, nổi lửa đốt tịnh thất thầy và bỏ trốn. Ðức Phật nghe thuật lại câu chuyện, khuyên dạy rằng nên sống đơn độc còn hơn kết hợp với người điên khùng, cuồng dại.

Người kia giàu có nhưng bỏn xẻn, keo kiết. Ðến lúc chết, ông ta tái sanh làm một người ăn xin có hình tướng xấu xa. Ngày nọ, tình cờ ông đi đến cái nhà của ông trong kiếp sống trước, nhưng khi bước vào thì bị người nhà cột trói lại và vứt trên một đống rác. Ðức Phật đi ngang qua thấy vậy thì lưu ý người chủ nhà - vốn là con của người ăn xin trong kiếp sống trước - rằng người kia không phải ai khác hơn là cha của ông.

Hai người đi nghe thuyết pháp. Sau khi nghe, một người đắc quả Tu-Ðà-Hườn. Trong lúc ấy người kia lo ăn cắp tiền. Trên đường về, người ăn cắp chê người đắc quả không biết lợi dụng thời cơ để kiếm chút gì như anh đã làm. Khi hay được câu chuyện, Ðức Phật giải thích sự khác biệt giữa người cuồng dại và người trí.

Ðại đức Udāyi thường ngồi trên Pháp tọa. Các vị Tỳ-khưu khác thấy vậy lầm tưởng rằng thầy thông suốt Giáo Pháp, đến nhờ thầy giảng, mới biết thầy không thông. Câu chuyện được bạch với Ðức Phật, Ðức Phật giảng về thái độ của người cuồng dại, dầu suốt đời sống chung với người trí, vẫn không thông hiểu Giáo Pháp, cũng như cái muỗng, dầu nằm trọn vẹn trong nồi canh, vẫn không thưởng thức được hương vị của canh.

Ba mươi thanh niên nghe được Giáo Pháp liền đắc quả A-La-Hán. Ðức Phật đề cập đến sự chứng ngộ mau lẹ ấy và giải thích rằng các vị kia vốn đã là những người thông minh xuất chúng.

Ngày kia, có người mang bệnh cùi đến nghe Pháp và đắc quả Tu-Ðà-Huờn (Nhập Lưu). Bất hạnh thay, lúc trở về, vị ấy bị một con ngựa con húc vào người và ngã ra chết. Ðức Phật giải thích rằng vị ấy mang bệnh cùi vì trong một tiền kiếp đã có lần nhổ nước miếng vào một vị Phật Ðộc Giác và bị ngựa húc chết vì đã giết một cô gái hang hồ.

Một nông dân bị kết tội ăn cắp vì oa trữ những tang vật bị đánh cắp. Do tác phong đặc biệt của anh, anh được đem đến trình với Ðức Phật. Ðức Phật giải thích rõ ràng trường hợp. Anh nông dân vô tội được thả về, và Ðức Phật giảng dạy về hậu quả của những hành động bất thiện.

Một người làm vườn dâng đến Ðức Phật những cành hoa mà anh để dành cho vua, và làm như thế có thể nguy đến tánh mạng anh. Trái với mọi dự đoán, vua rất thỏa thích được biết hành động trong sạch ấy và ban thưởng anh xứng đáng. Nhơn cơ hội, Ðức Phật giảng về quả lành của những hành động thiện.

Một nữ tu sĩ đang hành đạo giữa rừng. Người kia, trước có đi nói bà mà không được, vào rừng hảm hiếp bà. Khi nghe câu chuyện, Ðức Phật giảng dạy về những phiền não mà người có hành động bất thiện phải gặp.

Do quả dữ của hành động bất thiện trong quá khứ, một đạo sĩ thường ngày chỉ dùng phẩn người để sống. Một ngày kia đạo sĩ chỉ vít chút bơ và mật ong trên đầu ngọn cỏ rồi để ở chót lưỡi mình. Ðức Phật viếng ông và độ ông đắc quả A-La-Hán.

Anh nông dân kia, vì hổ thẹn, nổi lửa thiêu đốt tịnh thất của một vị Phật Ðộc Giác. Do đó anh tái sanh làm ngã quỷ có hình tướng giống như con rắn. Ðức Phật giải thích vì sao anh phải chịu mang trạng thái đáng thương như vậy và giảng dạy những quả xấu của hành động bất thiện.

Một người học trò buông lung hư hỏng theo học nghề cung kiếm và sử dụng sai lạc tài nghệ của mình, bắn hòn đá trúng một vị Phật Ðộc Giác chết ngay tại chỗ. Do nghiệp bất thiện ấy, anh tái sanh làm ngã quỷ, hai tay cầm búa to. Nhắc đến tài nghệ trong quá khứ của anh, Ðức Phật ghi nhận rằng chính sự hiểu biết của người hư hỏng, như tài bắn cung của người học trò buông lung, làm sụp đổ họ.

Một tăng sĩ trụ trì lòng ganh tỵ với vị khách - vốn là đại đệ tử của Ðức Phật - từ xa đến viếng, vì vị này được nhiều thiện tín kính mộ. Thầy lăng mạ khách và đem câu chuyện bạch lại với Ðức Phật. Ðức Phật khuyên thầy nên sám hối, không nên ích kỷ và có nhiều tham vọng, không nên chấp điều gì là "Ta" và "của Ta".

Vị Sa-di kia xuất thân từ một gia đình khả kính, được thiện tín tới tấp dâng lễ vật cúng dường. Nhưng ông chẳng màng, từ chối tất cả, chấp nhận đời sống đơn độc và nghèo nàn ở chốn rừng sâu. Một ngày tươi sáng nọ vị Sa-di thành đạt đạo quả A-La-Hán. Các vị Tỳ-khưu hết lời tán dương phẩm hạnh gương mẫu của Ngài. Nghe câu chuyện, Ðức Phật mô tả hai con đường khác nhau, một dẫn đến lợi lộc và một đến Niết-bàn.