I/ Nguồn gốc:

Sử thuyết cho chúng ta biết Phật Giáo Việt Nam đến Thái Lan vào khoảng thế kỷ thứ 18, bằng nhiều lý do và nhiều con đường khác nhau, tựu trung gồm những lý do chính:

- Lý do chính trị: Khi đất nước lâm nguy, từ nội chiến ngoại chiến, nhiều người Việt Nam đã tìm cho mình con đường thoát thân, xứ sở của hòa bình là đất lành mà con người tìm đến. Ðây là dấu hiệu tất yếu của loài người và các quốc gia luôn bị ngoại xâm. Thái Lan là một trong những miền đất hứa lúc bấy giờ cho người Việt di cư.

- Lý do tôn giáo: Sự phát triển và truyền bá tôn giáo, PGVN cũng như các nước Phật giáo khác, không đóng khung trong khuôn khổ phạm vi lãnh thổ của mình, mà còn vượt qua các nước láng giềng khi có cơ hội.

- Lý do hòa nhập: Lý do này là tiền đề của tất cả sự bang giao về phương diện văn hóa của khu vực và những nước láng giềng. Sự thu nhận các yếu tố văn hóa ngoại lai để làm phong phú màu sắc truyền thống văn hóa của sứ xở mình, đó chính là xu thế phát triển của văn minh con người và xã hội. Do đó, dân chúng Thái Lan đã tiếp cận được một luồng gió mới là Phật Giáo Ðại Thừa Việt Nam, và cũng chính là mấu chốt, yếu tố thật sự quan trọng để PGVN tồn tại nơi đất nước này.

Trong trào lưu truyền bá và hội nhập văn hóa đa phương, với những lý do trên PGVN vào đất Thái đầu tiên bằng con đường chính trị. Nội chiến xảy ra tại Annam đã đưa đẩy Hoàng Ðế Gia Long đến với đất nước Xiêm La. Vua Gia Long sang đất Xiêm vào năm B.E.2325- 1781.AD , đầu tiên để lánh nạn. Tuy nhiên, yếu tố phục quốc hay lấy lại những gì của Tổ Tiên tạo dựng là nỗi niềm khát khao của những người mất ngôi và mất nước.

Trong đoàn người cùng tháp tùng với Vua Gia Long, bao gồm cả Tướng, Sĩ, Thế dân chạy sang nước Xiêm, hầu hết là những người con Phật. Ðã là người con Phật, dù đi đâu, trong hoàn cảnh nào Phật chất trong tâm của họ vẫn tồn tại, nhất là Phật tử Việt Nam, nơi nào họ cư trú nếu có thể nơi đó đã thành Phật đường, thế là những ngôi chùa được xây dựng. Từ đó, PGVN ghi dấu sự có mặt của mình trong trang sử Phật giáo Thái Lan. Cho đến hôm nay, dư hương của Vua Gia Long vẫn còn lưu nét trong trí óc của người dân Thái khi họ có cơ hội nhắc đến Việt Nam xưa (Annam) với tên gọi và phiên âm thân thiện Ong Ziang-Sue (Ông Thiên Tử).

Tuy nhiên, dựa theo sử liệu, thì Vua Gia Long không phải là người có công trong việc truyền bá và xây dựng ngôi chùa đầu tiên của PGVN, mà đó chính là một vị quan của triều đình, được đọc và phiên âm là Ong Ziang- Zun (B.E 2316-1772 A.D ) (?). Nói về Ong Ziang - Zun, có một Giáo sư Việt kiều Thái cho rằng đó là quan tướng Tôn Thất Thuyết (???). Song, vì Ông này không phải là một Thiên tử do đó ít được nhắc đến trong cộng đồng dân Thái. Tuy nhiên, nói về người có công xây dựng ngôi chùa Việt Nam đầu tiên thì sử sách phải lưu truyền. Hai ngôi chùa đầu tiên được xây dựng trong thời trị vì của vua Taksin, vua của Dhonburi (1768-1782 ) B.E 2319 . Và hai ngôi chùa kế tiếp được xây dựng ngay thời điểm Vua Gia Long cư trú ở đất Xiêm vào triều đại mới của Hoàng gia Thái Lan, triều đại Rama (B.E. 2325) . Cũng từ thời điểm này PGVN nhận lãnh một cái tên cao quý được đức Vua Thái Lan ban sắc đó là Annamnikaya. Annamnikaya có từ thời Vua Yodfah chulaloke- Rama I (1782-1809 ) vẫn mãi lưu truyền cho đến hôm nay Vua Rama IX và sẽ mãi cho đến ngày sau.

II/ Sự Phát triển của Annamnikaya:

Sau khi ngôi chùa mang tên Thái là Wat Mongalasamagom , tên Việt Chùa Hội Khánh đầu tiên được thành lập, PGVN không ngừng tại đây. Chư Tăng Việt tông cũng đã có cơ hội truyền thừa và an vị tại xứ sỡ này. Trải qua thời gian dài, nhiều giai đoạn, từng địa phương khác nhau những ngôi chùa thuộc Annamnikaya được xây dựng, đáp ứng nguyện vọng của cộng đồng Việt kiều. Bên cạnh đó, người dân Thái đã có nhiều ưu ái và tín ngưỡng dành riêng cho PGVN. Trong đó không ít người Thái xuất gia trở thành những tu sĩ làm rường cột để truyền bá PGVN cho đến hôm nay.

Tính đến thời điểm hiện nay, Annamnikaya đã có 16 ngôi chùa nằm rải rác trên toàn đất nước Thái. Ngôi chùa mới đang được xây dựng gần đây nhất là Chùa Phổ Chiếu do Hòa Thượng Thích Kính Chiếu Tăng trưởng của Annamnikaya đứng trông coi xây dựng, cũng được biết đây là ngôi chùa đánh dấu sự nghiệp hoằng pháp của Ngài và được sự ủng hộ tinh thần nhiệt tình của Ngài phó vua Sãi tại Wat Sisaket (Chùa Tháp Vàng). Ngoài ra, 15 ngôi chùa khác hiện nay cũng đã tiến đến hoàn thiện trong nhiều mặt và luôn vẫn gìn giữ hành trì theo truyền thống PGVN, có thay đổi một ít sinh hoạt để phù hợp với truyền thống Phật giáo Nguyên thủy Thái Lan và văn hóa của người Thái. Ðịa chỉ những ngôi chùa Việt Tông như sau:

Tại thủ đô Bangkok có 7 ngôi:

1. Wat Kusolsamakorn (Chùa Phổ Phước)

97, soi watkuson, Ratchawong Rd,
Sampanthawong, Bangkok 10100.

2. Wat Ananamnikayaram (Chùa Quảng Phước)

27, Praccharat Road 1,
Bangsue- Bangkok 10800.

3. Wat Lokanuckor (Chùa Từ Tế)

126, Ratchawong-Chawarat
Sampanthawong-Bangkok 10100.

4. Wat Samananamborihan (Chùa Cảnh Phước)

416 Lugluang- Siyak Mahanak
Dusit- Bangkok 10300.

5. Wat Upairadchabamrung (Chùa Khánh Vân)

864 Charoenkrung- Taladnod
Sampanthawong- Bangkok 10100.

6. Wat Chaiyapummikaram (Chùa Tỉ Ngạn)

30 Yaovapanid- Chakrawad
Sampanthawong- Bangkok 10100.

7. Wat Mongkornsamakom (Chùa Hội Khánh)

48 Plangnam-Sampanthawong Sub
Sampanthawong-Bangkok 10100.

Những ngôi chùa ở miền Nam Thái Lan:

8. Wat Thamkhounoy (Chùa Khánh Thọ)

18/1 Mou 5 Muangchum
Thamuang- Kanchanabury 71000.

9. Wat Thawornwararam (Chùa Long Sơn )

03 Chaokunen- Bannue
Mueng- Kanchanabury 71000.

10. Wat Khednabunyram (?)

28 Khuang  Wadmai
Mueng- Chantabury 22000.

11. Wat Mahayankanchanamadrabamrung (?)

9 Mahapad- Sateng
Mueng- Yala 95000.

12. Wat Annamnikaya (Chùa Tam Bảo Công)

208 Mou 1 Donmanao
Songpinong- Suphanbury-72100.

13. Wat Upaipatikaram (Chùa Khánh Thọ)

475/ Supakid- Banmai
Mueng Chachoengsao- 72100.

14. Wat Thawornwararam Hadyai (?)

45 Sangchan - Hadyainai
Hadyai- Songkla 90110.

Miền Ðông Bắc Thái Lan:

15. Wat Sunthonpradid (Chùa Khánh An )

44/3 Adunded- Magkhang
Mueng- Udon Thani 41000.

Tất cả những vị trú trì những ngôi chùa này đều được nhà Vua Thái sắc phong, hơn một nửa số vị trụ trì tuổi đã lớn. Tổng số Tỳ kheo và Sa di trong Annamnikaya không quá 500 vị so với con số 300 ngàn chư Tăng toàn đất nước Thái quả là khiêm tốn (!), tại Thái Lan Việt tông không có Chú Tiểu chỉ có Sa di dưới 20 tuổi và Tỳ kheo khi trên 20 tuổi đời, bất kể xuất gia ở thời điểm nào.

III/ Sinh hoạt và hoằng pháp hiện tại:

Chùa Phổ phước do Hòa Thượng tăng trưởng Annamnikaya trụ trì hay còn gọi là Học Viện Tăng Già Phổ Phước, và cũng là văn phòng của Việt tông. Chùa Phổ Phước hiện nay là nơi chốn để chúng ta có thể đánh giá và biết được sự phát triển của Việt tông hiện tại cũng như tương lai. Bởi vì, nơi đây thanh quy của thiền môn vẫn đang được gìn giữ nghiêm mật, chư tăng được khuyến tấn tu học, Hòa Thượng trụ trì vẫn còn luôn khao khát tái hiện toàn bộ sinh hoạt của PGVN, những gì mà Ngài được học từ các vị tiền Tôn túc.

Về hành trì-tu học:

Hiện chùa này có trên 100 Tăng sĩ đang tu học, con số này vẫn luôn được duy trì mỗi năm, các Sa di được đào tạo theo chương trình giáo dục phổ cập của Bộ Giáo dục Thái. Sau khi tốt nghiệp ở học viện, các Sa di được và đủ tuổi để nhận lãnh cụ túc giới và tiếp tục theo học một trong nhiều trường Phật học cũng như là Ðại học của Thái Lan hoặc trở về gia đình là một thiện tín. Riêng số chúng Tỳ Kheo ở Annamnikaya thì quá ít, thậm chí không đủ để phụ trách công việc của Học viện cũng như là giảng dạy và ứng phó đạo tràng.

Mặc dầu tu học theo hình thức PGVN, tuy nhiên chư Tăng vẫn áp dụng nhiều hình thức như một tu sĩ Nam truyền Thái Lan nghĩa là phải đi khất thực vào mỗi buổi sáng sớm, và gìn giữ đầy đủ quy chế Tăng sự của giáo hội Phật giáo Thái bên cạnh luật quốc gia dành cho tu sĩ Phật giáo. Từ đây, chúng ta có câu trả lời, tại sao giới Bồ tát hoàn toàn không được trao truyền trong Tăng sĩ Việt tông, vì nếu nhận mà không thực hiện được thì không nhận là biện pháp tốt nhất.

Vì phần lớn thời gian dành cho việc học tập, chư Sa di ở đây mỗi ngày chỉ thọ trì hai thời kinh Tịnh Ðộ và Công phu khuya. Trong những thời tụng kinh chúng ta luôn được nghe âm thanh đầy ca điệu Việt Nam, hoàn toàn bằng tiếng Việt, pha lẫn chút đỉnh thanh giọng Trung Hoa. Bên cạnh, ngoài thời gian học tập suốt ngày tại lớp, chư Sa di vẫn thường xuyên được Hòa Thượng hướng dẫn cách đọc kinh tiếng Việt cho đúng và luôn được chỉnh đốn chỉnh xác, đây là công việc không mệt mỏi của Hòa Thượng Tăng trưởng, một tấm gương gìn giữ Phật chất Việt Nam đáng khâm phục. Sắc phục lúc hành lễ của Tỳ Kheo giống như Việt Nam, tuy nhiên khi ra bên ngoài cả Tỳ Kheo và Sa di không có áo nhật bình dài (có lẽ lúc bấy giờ chiếc áo nhật bình chưa ra đời, do đó chưa được truyền vào), thay vào đó chiếc y quấn ngang qua vai, đây là một hình thức khác với sắc phục thường nhật khi ra ngoài của PGVN quê nhà, tuy nhiên hình thức này là bất di dịch bởi đã được Ðức Vua chỉ phong.

Về ứng phó đạo tràng:

Có thể nói rằng ngoài công việc học hành, việc đáp ứng cầu an, cầu siêu bên ngoài là công việc chính của chư Tăng PGVN hiện nay, ngoài ra không còn một công việc nào khác như giảng pháp, hướng dẫn Phật tử tu tập, làm từ thiện, tham gia công tác xã hội v.v... bởi lẽ nhân sự đã quyết định trong yếu tố này. Ðại giới trai đàn chẩn tế vẫn thường xuyên được tổ chức và cũng đã thể hiện đặc thù chất giọng Nghi lễ Phật giáo miền Nam Việt Nam.

Về Giáo dục:

Giáo dục đào tạo những Tăng sĩ có học là ước vọng và hoài bảo chung của chư vị Tôn đức, ở đây đặc biệt là Ngài tăng trưởng, và từ đây chúng ta cũng có quyền hy vọng rằng Việt tông vẫn sẽ được duy trì, nếu có một phương pháp giáo dục Phật học chính thống. Hiện nay, Annamnikaya đã đầy đủ trường lớp cho mọi cấp học từ Tiểu, Trung và Ðại học nằm ba miền của nước Thái. Ðặc biệt, một trường Ðại học chuyên về giảng dạy giáo lý Phật Giáo Bắc truyền mang tên Ðại trí Văn Thù gọi tắt là Ðại trí của Việt tông đã chính thức chiêu sinh trong năm này (4-2002). Ðây là một sự phấn đấu không ngừng, một chiến lược đầu tư nhân lực lâu dài, một sự nỗ lực âm thầm ngày đêm của Chư Tăng Việt tông và quan trọng hơn cả là sự san sẽ thiếu sót của hệ thống giáo dục Phật học Thái Lan, nơi có những ngôi trường Phật học thành lập hơn cả trăm năm, có một chương trình đào tạo nhiều khoa, ngành mang tầm vóc quốc tế, vậy mà không có Khoa Phật Giáo Bắc Truyền!

Thiết nghĩ cần phải nói thêm về trường đại học này, theo như lời của Ngài Tăng trưởng, trường đại học này sẽ giảng dạy cả hai truyền thống Phật giáo, đặc biệt là tư tưởng Phật giáo Việt Nam làm nòng cốt, bên cạnh được mời sự cộng tác của Phật Giáo Ðài Loan, Phật giáo Trung Hoa, Phật Giáo Malaysia cả Phật giáo Việt Nam, nghị quyết này cũng đã được phê chuẩn trong nghị định thành lập nhà trường, và đã in tải trên tờ bướm của trường đại học. Tác giả bài viết này cũng thiết tha kêu gọi toàn thể người con Phật Việt Nam trên toàn thế giới đồng hướng tâm ủng hộ, để Phật sự này được thăng quang tốt đẹp.

Chương trình của trường đại học này không khác mấy trong hệ thống giáo dục Phật học các nước, ngôn ngữ giảng dạy tùy thuộc vào ngành học của sinh viên bao gồm: Trung văn, Anh Văn, Việt ngữ và Thái ngữ, được biết đến đầu năm tới sẽ có chế độ tuyển sinh viên quốc tế và thi tuyển chọn ngay tại quốc gia của sinh viên muốn theo học đang cư trú, riêng sinh viên Việt Nam trúng tuyển sẽ được đài thọ toàn bộ học phí. Những môn thi chuẩn bị là Trung Văn, Việt văn và Anh văn trên nền căn bản Phật học.

IV/ Kết luận:

Như ở trên đã nói, đây mới chỉ là một sơ thảo do vậy chúng tôi giữ lại toàn bộ ý kiến, dữ liệu cung cấp, hiện là tài liệu giảng dạy môn Phật giáo Thái Lan của trường đại học Phật giáo Mahachulalongkorn dẫn chứng để viết bài này. Chúng tôi không so sánh, không đánh giá, tuy nhiên trong lòng vẫn canh cánh tìm tòi, và khám phá thêm độ chính xác của sử liệu. Bởi vì, với một mảng đề tài có bề dày lịch sử hơn 200 năm thế mà trong thư tịch Phật giáo Thái Lan chỉ vỏn vẹn có vài trang giấy và được trích đi giảng lại không có gì mới lạ và thường bị sai lệch bởi các học giả dẫn chứng khác nhau. Hơn thế nữa, đây là công việc mà các học giả Thái thờ ơ nếu không muốn nói là họ không muốn nghĩ đến và quan tâm. Từ suy nghĩ cho là vấn đề thứ yếu, ngoài truyền thống, do đó cho đến hiện nay chưa có một văn bản nào về Annamnikaya được các học giả Thái công bố trong mức độ tối thiểu nhất, và chưa có một văn kiện nào được dịch ra từ tiếng Thái một cách nghiêm túc. Do vậy, từ lý do này chúng tôi vẫn luôn hoài nghi và đang theo đuổi tìm kiếm để có được một tài liệu giới thiệu tổng thể bức tranh lịch sử con đường của PGVN đến Thái lan.

Với công việc vượt ngoài khả năng như hiện nay, chúng tôi mong mỏi được lắng nghe, chỉ dạy từ các bậc Tôn túc am hiểu về Phật giáo Việt Nam tại Thái Lan, các vị học giả, những nhà sử học đóng góp và bổ túc để vấn đề được sáng tỏ, làm giàu thêm trang Phật sử nước nhà. Ðặc biệt, Annamnikaya có được một văn kiện lịch sử chứng minh họ đã có nguồn gốc rõ rệt chứ không phải chỉ là những minh chứng truyền khẩu như hiện nay.

Trong những sơ thảo kế tiếp chúng tôi hy vọng sẽ sớm giới thiệu, những vị cao Tăng nào đầu tiên đã đến đất nước này, và ai là người đã làm rường cột chấn hưng lòng tin của dân bản xứ vào PGVN, cũng như trạng thái chùa Việt hiện nay tại xứ sở của những chiếc y vàng.

Tài liệu tham khảo

1- Phra, Rajavaramuni, Thai Buddhism in the Buddhist world. Mahachulalongkorn Buddhist University, 4th printing- April B.E./2530/1987 C.E, ISBN 974-8356-75-2. Printed in Thailand by Amarin Printing Group.

2- Jumsai, M.L. Manich, Popular History of Thailand, published by Chalermnit, 6th Edition, September 2000, Bangkok.

3- Buddhism in Thailand tài liệu giảng dạy tại trường Ðại học Phật giáo Mahachulalongkorn,  Bangkok, Thái lan, do phó giáo sư tiến sĩ Phramaha Somjin Sammanpano biên soạn.

-ooOoo-