Thấy trong bộ kinh Dighanikàya (Trường Bộ 21), đoạn Mahàvagga, bài kinh tên là Sakkapanhà "Lời vấn đạo của đức Trời Ðế Thích tên SAKKA" có nhiều Pháp rất hữu ích cho đời, nên tôi chẳng nệ tài hèn học kém, soạn ra để hiến cho hàng Phật tử.

Lẽ thì tôi phải dịch theo nguyên văn Pàli ra Việt ngữ, nhưng sau khi suy xét tôi thấy có nhiều sự bất lợi cho độc giả.

1) Văn từ tối cổ của người Ấn Ðộ không hạp với bút pháp Việt Nam độc giả sẽ không vui thích xem cho hết quyển kinh.

2) Lời lẽ trong kinh có chỗ rất vắn tắt, có chỗ lập đi lập lại, nhưng chỉ khác một hai tiếng mà thôi, đây là những nguyên nhân làm cho người chưa từng nghiên cứu Phật Ngôn, sẽ mệt trí để tìm hiểu, tất nhiên mau chán nản.

Muốn cho độc giả dễ hiểu, thích xem, tôi định dịch theo lối phổ thông và căn cứ theo các bộ "Chú giải" và các bài kinh khác, để diễn rộng nghĩa lý mong giúp ích trong muôn một, những người có duyên lành với Phật Pháp.

Tại sao kinh này gọi là Sakkapanhà "LỜI VẤN ÐẠO CỦA TRỜI ÐẾ THÍCH TÊN SAKKA"?

Ðức Ðế Thích là một vị Thiên Vương cõi Trời Ðạo Lợi. Không cần nói ai ai cũng biết rằng Ðức Ðế Thích là một vị Thiên Vương có nhiều Trí tuệ dường nào. Nhưng Ngài tìm hoài không ra nhân cớ làm sao mà nhân loại không biết thương nhau, không biết tha thứ cho nhau, không biết hòa hảo thân mật nhau, cho đến các hàng xuất gia như SA MÔN, BÀ LA MÔN cũng còn thù oán, sanh ghét và hại lẫn nhau, cả CHƯ THIÊN và CÀN THẤT BÀ cũng vậy, Ngài đã từng cật vấn các danh sư đương sưu tầm chân lý nơi hang sâu rừng thẳm, mà chẳng có vị nào giải thích cho Ngài vừa lòng. Mãi đến khi Ngài sắp chết, mới có dịp vào hầu đức Bổn Sư THÍCH CA MU NI để hỏi cho ra nhân cớ nói trên.

Sự vấn đáp giữa Trời ÐẾ THÍCH SAKKA và Ðức Phật Tổ GOTAMÀ "CỒ ÐÀM" được ghi chép trong Tam Tạng Palì, bộ Dighanikàya với cái tựa "Sakkapanhà" nghĩa là: LỜI VẤN ÐẠO CỦA TRỜI ÐẾ THÍCH SAKKA.

Bổn thảo soạn xong được nhiều người xem và thỏa thích, nên yêu cầu tôi cho phép ấn tống. Tôi rất hoan hỉ nhận chịu và xin hồi hướng quả phúc phát sanh do sự thí Pháp này thấu đến tất cả chúng sanh trong ba giới, bốn loài, mong quả phúc ấy mau đem lại hòa bình hạnh phúc cho thế gian.

Gần thành Ràjagaha "VƯƠNG XÁ" có một hòn núi tên là Vediyaka. Trên núi có một cái hang rộng lớn, trước miệng hang có một cây đại thọ tên Indasàlà, nhành lá sum sê, bốn mùa tươi đẹp. Người ta đặt tên hang ấy là hang Indasàlà, là một nơi thắng cảnh tịch mịch rất thích hợp để tịnh dưỡng tu hành. Những người Bà La Môn ở chung quanh triền núi cho đó là nơi linh thính, nên thường tới lui dọn dẹp, sơn phết để làm chỗ thờ cúng thần linh của họ.

Ngày nọ, Ðức Thế Tôn ngự đến xóm Bà La Môn nói trên, được họ thỉnh tạm trú trong hang Indasàlà ấy.

Ðây nói về Ðức Thiên Vương Ðế Thích "SAKKA". Ngoài sự hạnh phúc dồi dào của một vị chúa tể cõi Trời Ðạo Lợi, Thiên Vương còn phải lắm khi bận lòng phân xử những vụ kiện cáo giữa các vị Chư Thiên ở dưới quyền cai quản của Ngài.

Số là ở cõi Trời, Chư Thiên nam thì ít, Chư Thiên nữ lại nhiều. Sự chênh lệch này do ở Thế gian, đại đa số phụ nữ có đức tin nhiều, hay lo tu hành tụng niệm, trai Tăng, bố thí, trau giồi tánh nết, mong siêu thoát về cõi yên vui, nên khi lâm chung tùy theo nghiệp duyên được sanh về cõi Trời. Ðôi khi có một vị Ngọc nữ ra đời ở Thiên cung, thì có sự tranh tụng, giữa Chư Thiên nam Muốn được an ninh, hòa hợp, Thiên vương Ðế Thích thường hay phân xử như thế này:

Ngoài ra, Ðức Ðế Thích còn phải giải quyết những sự nghi ngờ của Chư Thiên như giảng giải về đạo lý. Vì lắm chuyện phiền phức như thế ấy, nên Ngài thường suy xét, thấy hàng Chư Thiên được nhiều hạnh phúc là không phải lo ăn, lo mặc, khỏi bị đói rét, hoặc bị những kẻ bề trên hiếp đáp vô cớ, mà cũng không khỏi gây gổ tranh giành nhau như người trần tục. Ngoài sự bất hòa về quyền sở hữu nói trên, các vị Trời hơn người Thế gian là không phạm vào Ngũ giới và Thập ác, đó là một đặc điểm cao thượng.

Những sự tranh tụng về vợ con của các vị Trời như vậy, làm cho Ðức Thiên vương Ðế Thích lấy làm phiền phức, nên Ngài cố tìm nguyên nhân làm cho Trời lẫn người phải cam khổ vì xung đột thù oán, hiềm khích nhau, để mưu cầu hạnh phúc cho Chư Thiên và Nhân loại.

Xâu chuỗi ngày lần lượt qua gần trọn kiếp làm một vị Thiên vương, mà Ngài cũng chưa đoạt được sở nguyện là dập tắt mối khổ về sự tranh tụng, gây gổ oán thù, của Chư Thiên và Nhân loại.

Thình lình năm triệu chứng [1] phát sanh làm cho Ngài biết rằng: Tuổi thọ của Ngài sắp hết, kiếp Thiên vương sắp mãn. Ngài sẽ đi thọ sanh nơi khác tùy theo duyên nghiệp. Khi ấy Ðức Ðế Thích đâm ra lo sợ, mến tiếc vợ con, ngôi báu và mong tìm nơi nương dựa để trốn tránh Tử thần. Ngài bèn dùng thần nhãn tìm trong các vị Sa Môn, Bà la Môn, Ma Vương và Phạm Thiên coi có ai trợ giúp cho Ngài khỏi xa lìa những nhân vật thương yêu trìu mến chăng. Tìm hoài cũng chẳng thấy có ai có năng lực giúp Ngài. Chừng đó, Ngài mới sực nhớ đến Ðức Chánh Ðẳng Chánh Giác, đã chứng quả dưới cội Bồ Ðề mà chính Ngài cũng có đến ca tụng lễ bái trong giờ thành Ðạo. Ngài dùng thần nhãn tìm thấy Ðức Thế Tôn đương ngụ trong hang Indasàlà gần thành Ràjagaha (Vương Xá). Ngài liền hội Chư Thiên đến, để cùng nhau đi yết kiến Ðức Phật.

Trong nháy mắt, Thiên Vương Ðế Thích và Chư Thiên đã đến trước hang Indasàlà, nhưng Ðức Ðế Thích không dám tự tiện vào. Ngài truyền lịnh cho vị Càn Thất Bà [2] tên là Pàncasikhadevaputta làm Sứ Thần vào ra mắt Ðức Thế Tôn trước để xin phép cho Ngài và Thiên chúng vào thính Pháp. Ðức Thiên Vương Ðế Thích cho vị Càn Thất Bà này vào trước, vì Ngài biết rằng vị Càn Thất Bà ấy thường hay đến hầu đức Phật.

Lúc ấy nhằm đầu canh một [3] hào quang chiếu sáng rực cả quả núi VEDIYAKA, làm cho dân chúng ở chung quanh sợ hãi tưởng là lửa rừng phát cháy.

Thường đêm lối giữa canh hai, họ cũng thấy sáng trời nơi phía hang Indasàlà, họ đoán rằng: Giờ ấy có các vị Trời đến hầu Phật, nhưng đêm nay ánh sáng tỏ rạng khác thường, lại nhằm trong lúc đầu hôm nên dân chúng dâm ra lo sợ.

Lúc vừa đến trước cửa hang, vị Càn Thất Bà Pancasikhadevaputta liền lấy cây đờn sở trường vàng như trái bầu nâu chín, vừa đờn ca một bài rất thanh tao, tỏ ý tôn kính ngôi Tam Bảo và xin ra mắt Ðức Thế Tôn.

Ðức Phật cho vào và phán hỏi rằng: "Này Pancasikha! Ngươi có tài đờn ca đúng niêm luật. Như Lai đã có nghe bản này rồi, lúc ngươi và hàng Thiên Chúng đến ca tụng Như Lai sau giờ thành đạo Vô thượng Chánh Ðẳng Chánh Giác dưới cội Bồ Ðề gần sông Neranjarà (Ni Liên).

- Bạch Ðức Thế Tôn, quả thật vậy. Lúc Ðức Thế Tôn, thành đạo rồi, ngự dưới cội cây Ajapàlanigrodha, có đủ mặt Chư Thiên cả và Thiên Vương cõi Trời Ðạo Lợi là Ðế Thích, đến xin yết kiến, ca tụng Ðức Thế Tôn, đệ tử có soạn ra bản này để cúng dường Ðấng Trọn Lành. Hôm nay cũng vì có đủ mặt Chư Thiên và Thiên Vương cõi trời Ðạo Lợi đến xin yết kiến Ðức Thế Tôn, nên đệ tử tái diễn bản ấy để tỏ lại lòng tôn kính của toàn thể chúng tôi và mong cầu Ðức Thế Tôn hoan hỉ cho phép Thiên Vương Ðế Thích và tất cả Chư Thiên vào yết kiến Ðức Thế Tôn.

Ðức Phật nhận lời. Thiên Vương Ðế Thích và Chư Thiên vào đảnh lễ Ðức Phật. Sau khi các vị Trời an tọa xong, Ðức Thế Tôn mới phán hỏi Thiên Vương Ðế Thích rằng:

- Ðại Vương đến viếng Như Lai đêm nay cũng là chuyện phi thường, mục đích của sự gặp gỡ này thế nào, xin Ðại Vương tự tiện đem ra đàm luận.

- Bạch Ðức Thế Tôn, đệ tử hằng mong mỏi đến thính Pháp của Ðức Thế Tôn, nhưng vì quá bận việc Thiên Ðình [4] không đến được. Hôm nay đệ tử nhận thấy phải nương nhờ nơi Ðức Thế Tôn, là đấng từ bi cứu khổ duy nhứt trong tam giới, có đủ khả năng tế độ đệ tử trong giờ phút cuối cùng này. Không cần phải bày tỏ nỗi lòng của đệ tử, Ðức Thế Tôn cũng đã hiểu biết đệ tử mong mỏi điều chi. Xin Ðức Thế Tôn hoan hỉ ban cho pháp lành.

Ðức Thế Tôn biết Ðế Thích đã đến thời kỳ gặp duyên lành, nên cố ý để Ðức Ðế Thích tự đặt ra những câu hỏi, đặng do đó từ từ khai sáng và dìu dắt trí tuệ đến nơi giác ngộ, nên dạy rằng: "Ðại Vương muốn Như Lai giảng giải pháp nào, Ðại Vương cứ tự tiện tỏ bày, Như Lai sẽ hoan hỉ ứng đáp".

* * *

Ðược tự do thính Pháp, Thiên Vương Ðế Thích vui mừng phát tâm trong sạch hỏi câu thứ nhứt rằng:

- Bạch Ðức Thế Tôn, trong các giới như Trời, Người, Long Vương, Càn Thất Bà, A Tu La, chẳng ai muốn có oan trái, hoặc ưng chịu cho kẻ khác hà hiếp thù oán làm hại, nhưng chẳng biết do nơi đâu mà họ vẫn không tránh khỏi được bốn điều ấy?

- Ðại Vương này! tất cả Chư Thiên, Nhơn loại, Long Vương, Càn Thất Bà, A Tu La đều không muốn có oan trái, không muốn bị ai hà hiếp thù oán, và làm hại mình, nhưng họ vẫn có oan trái, vẫn bị kẻ khác hà hiếp, thù oán và làm hại, ấy do bởi hai nguyên nhân là:

*

Theo trong bài kinh này Ðức Thế Tôn chỉ thuyết vắn tắt chừng ấy thôi, nhưng Ðức Ðế Thích và Chư Thiên đều hiểu rõ lý của Ðức Thế Tôn dạy. Về sau các bực Thánh nhơn thấy người đời như chúng ta không đủ trí để hiểu lý ấy nên các Ngài mới giải rõ thêm trong "BỘ CHÚ GIẢI". Theo Phật Giáo nguyên thủy, Tam tạng là riêng, còn chú giải, giải bộ kinh nào, đoạn nào, bài nào, pháp môn nào đều phải kể rõ và viết riêng trong những bộ khác, để tên khác chớ không được quyền liệt chung với Phật ngôn. Vì vậy, nên từ xưa đến nay Tam Tạng có mấy pháp môn, bao nhiêu bài kinh, chia ra bao nhiêu bộ, và mỗi bộ mấy bài kinh, bao nhiêu pháp môn, bao nhiêu chữ, vẫn được gìn giữ nguyên vẹn không sai chạy một mảy nào cả.

Theo nguyên tắc trên, trong khi tôi trích lục những lời chú giải và những đoạn kinh khác, phụ vào cho dễ hiểu, tôi cũng để riêng không cho chung lộn với Phật ngôn. Tôi soạn theo lối vấn đáp cho dễ hiểu và để chữ V là vấn, chữ Ð là đáp. Từ đây sắp sau chỗ nào có chữ V và Ð là không phải Phật ngôn:

Ð - Ganh tị nghĩa là: ghen ghét, đố kỵ, khi thấy người chung quanh mình được lợi lộc, quyền tước, được tôn trọng, kính mến, được lễ bái cúng dường.

Ð - Kẻ nào có tánh ganh tị chẳng hề có tâm hoan hỉ, trong khi thấy người khác chiếm một địa vị tốt đẹp, sang cả. Nghe ai được ngợi khen, được tôn kính, kẻ ấy phát tâm bứt rứt xốn xang khó chịu. Kẻ ganh tị lại còn kiếm cách làm cho giảm giá trị của người cao quý, để cản trở, che lấp, không cho người khác khen tặng người ấy.

Ð - Chê bai và tìm lỗi là 2 cái biểu lộ đặc sắc của ganh tị.

Ð - Theo thường tình thế gian, người bị ganh ghét thì giận dỗi tức tối, mong gặp dịp rửa hờn, kết cuộc sanh ra thù oán lẫn nhau.

Ð - Ví như vỗ tay bằng một tay, không bao giờ xảy ra tai hại lớn lao. Kẻ ác mặc tình ganh tị đố kỵ, người hiền thản nhiên, rộng lượng, thứ tha cũng như kẻ cho mà không có người thọ, thì vật cho ấy trở về với chủ cũ của nó.

Ð - Ðiều ấy không thể tiên đoán được, có khi bàn tay hứng chịu đau nhiều, có khi 2 bàn tay đau bằng nhau.

Bây giờ xin cho biết kết quả của một sự ganh tị, mà người làm mục tiêu vô tình không hay không biết?

Ð - Cũng ví như vỗ tay bằng một tay nhưng đây lại khác hơn đoạn trước, một đàng cố tâm, ganh ghét, làm hại; một đàng không ngờ để tự vệ bằng cách khoan miễn, tha thứ [5], thương hại người thù của mình. Người bị kẻ khác cố tâm ganh ghét, làm hại trong trường hợp này, là không hay không biết, nếu không có sẵn phước đức [6] thì ắt phải bị tai hại [7], chỉ một tai hại bất ngờ trong kiếp này mà thôi [8].

Trái lại kẻ cố tâm ganh tị gây ra tội ác, nếu hại mạng người thì phải bị thọ một hoặc nhiều trong 10 quả khổ trong kiếp hiện tại và một quả trong kiếp vị lai.

Theo kinh Pháp cú, cuốn thứ 2 và thứ năm như vầy:

nghĩa là:

Nhưng nếu ganh tị nhau không đến đổi phạm vào tội sát sanh thì khỏi mang mười điều tội khổ trong kiếp hiện tại.

Ð - Phải suy nghĩ về tội khổ sanh ra bởi sự ganh tị, cho đến chán nản và ghê sợ không còn dám ganh tị. Phải suy xét rằng: Người ta như mình, ai ai cũng muốn được yên vui, khi mất yên vui, ai lại không buồn. Còn duyên may trong đời, chẳng phải nhờ một sự ngẫu nhiên đem lại, mà chính là do nơi sự trau giồi đức tánh trong nhiều đời, nhiều kiếp, muốn hưởng được hạnh phúc thế gian, tất nhiên phải cố gắng đào tạo duyên lành, phải sửa đổi tánh nết cho ra người hiền lương, phải an cư tự túc, phải xử sự vuông tròn theo nhân đạo. Người đời biết tu tâm, bồi đức như thế ấy, thì những tội ác vì ganh tị sẽ được giảm phần khốc hại. Trình độ tiến hóa của nhân loại đến mức đó là cùng [9].

Ð - Biết rằng: Ganh tị là một ác pháp, người trí chẳng nên dùng ganh tị, để đối phó với ganh tị. Như có Phật ngôn trong kinh Pháp cú, "Dhammapada", cuốn thứ sáu, Ðức Thế Tôn có dạy rằng:

nghĩa là:

Kẻ ganh tị không mang tội khổ trong kiếp hiện tại, thì cũng chạy không khỏi quả báo trong kiếp vị lai như đã giải rồi. Còn người bị ganh tị, nếu không sẵn có thiện pháp đối chiếu, thì tâm bộc phát sự bất bình, bực tức, xốn xang, người trí chẳng nên hứng lấy những cảm thụ nóng nảy ấy, mà trái lại phải dùng pháp mát để gìn giữ đừng cho tâm bị kích thích.

Phải suy nghĩ: Kẻ ganh tị là kẻ thiếu trí không biết ghê sợ tội lỗi, ta chẳng nên cố chấp, mà nên thương hại kẻ ấy, và cầu xin cho kẻ ấy tấn hóa mau chóng khỏi chỗ tối mê, và được hưởng an vui hạnh phúc hơn ta.

Bực trí tuệ chẳng phải sợ kẻ tiểu nhân ganh ghét, mà chỉ gớm ghê tội lỗi của kẻ ấy gây ra, ví như sư tử là giống sạch sẽ, chẳng bao giờ chịu kình chống với heo rừng là loài ưa tẩm mình trong phẩn.

Hơn nữa tâm của kẻ ganh tị chứa đầy Ác Pháp dường như lò lửa, bực Trí thức chẳng ưng chịu mồi lấy lửa ấy để thiêu đốt lấy mình.

Ð - Bỏn xẻn là hà tiện, rít róng, keo kiệt. Ðặc sắc của bỏn xẻn là có được giống chi, cũng muốn cam giữ cho mình, không khứng chia sớt cho ai.

Ð - Có năm thứ bỏn xẻn.

Ð -

1. Bỏn xẻn chỗ ở:

2. Bỏn xẻn dòng giống.

3. Bỏn xẻn màu sắc (theo chú giải tiếng Vanna có nghĩa là sự ngợi khen. Ðây ý nói rằng: Không muốn cho ai ca tụng tài đức công trận của kẻ khác, chỉ muốn được khen tặng một mình mình thôi). Kẻ có tánh xấu xa ấy, khi nghe ai được ngợi khen đều phản đối, kiếm cách phỉ báng chê đè, hoặc bắt qua chuyện khác cho khảo lấp.

4. Bỏn xẻn lợi lộc là sợ mất lợi lộc đã có, bằng cách không muốn đem ra chia sớt cho ai cả.

5. Bỏn xẻn pháp nghĩa là giấu sự hiểu biết của mình, không muốn cho ai biết, sợ e người bằng mình hay giỏi hơn mình.

Ð - Người bỏn xẻn chỗ ở, đối với hạng bất lương, có thể bị chúng đốt nhà bỏ ghét. Hoặc nếu hoàn cảnh trái ngược, phải xin tá túc lại với kẻ ấy, thì bị họ xua đuổi một cách nhục nhã để rửa hận, hay là vì lòng xấu xa của mình mà không gặp ai vui lòng tiếp rước trong khi lỡ bước.

Người bỏn xẻn dòng giống, bị kẻ khác dụ dỗ con em mình xiêu lòng theo họ, gây ra sự nhục nhã cho tông môn, lắm khi cũng gây ra sự giết hại lẫn nhau.

Về phần người xuất gia, một khi tư cách đê hèn bộc lộ, thì giá trị của mình không còn, thiện cảm của thí chủ lần lần phai lạt.

Người bỏn xẻn màu sắc (sự ngợi khen) nếu không được nghe điều lành lẽ phải để sửa mình cho trở nên tốt đẹp thì chẳng được người ngợi khen. Trọn đời ân hận vì thấy người khác được ca tụng.

Người bỏn xẻn lợi lộc, chẳng những không được ai chia lợi lộc cho mình, mà trái lại còn bị người ta cướp giựt lợi lộc của mình sẵn có, hoặc sắp có.

Người bỏn xẻn Pháp vì giấu đậy tài hay sức giỏi của mình, lâu ngày hư lụt, đã không bổ ích cho mình mà cũng chẳng ai được biết mình là người có tài năng, đáng kính phục, đáng làm thầy tổ. Nghệ thuật của mình trở thành vô dụng, chờ chết đem theo dưới nấm mồ. Nên nhớ rằng: Thông hiểu các pháp mà không đem ra giảng giải cho người người nghe cũng là một nhân làm cho Phật Pháp mau suy đồi vậy [12].

Đ - Vì kém trí tuệ mà nhiều kẻ tưởng rằng: Phải bỏn xẻn mới dư ăn dư để, phải khắt khe trong sự tiêu phí mới có thể giàu được. Bằng hời hợt đồng tiền quá lẽ, ăn xài vô độ, của chất bằng non cũng không còn. Người ta thường viện tích của hai vi Bá hộ Ananda và Cấp cô độc, để binh vực gương bỏn xẻn và đánh đổ sự tiêu xài.

Ð - Chẳng phải vì bỏn xẻn hay không bỏn xẻn mà có kẻ giàu người nghèo.

Cái giàu của Bá hộ Ananda, trước nhứt nhờ phước gieo trồng từ kiếp quá khứ. Nhờ phước ấy, nên mới thọ hưởng được của phụ ấm; có của phụ ấm, rồi nhờ nghề nghiệp chân chánh, mới phát đạt thêm lên, là nhờ trước kia có bố thí, trì giới, xem kinh, nghe pháp, làm lành lánh dữ; nhờ kiếp này siêng năng cần mẫn, làm ăn ngay thật nên Ananda mới giàu. Xét kỹ bỏn xẻn không phải là nguyên nhân làm ra tiền, trái lại nó là một tật xấu xa làm cho con người trở thành nô lệ cho tài sản; không dám ăn mặc no ấm, huống hồ tính đến việc phước thiên. Người như Bá hộ Ananda là người có giống lành, nhưng vì bỏn xẻn nên tối mê, không biết gieo trồng hột giống lành mới, để dành ngày vị lại. Giàu như Bá hộ Ananda đã không bổ ích cho mình, mà cũng không bổ ích chi cho nhân quần xã hội.

Bá hộ Cấp cô độc cũng là người có tạo phước lành trong đời quá khứ, nhứt là giàu lòng từ thiện, thương người giúp của, cho nên kiếp này trở thành một triệu phú gia. Cũng đồng hưởng phước lộc như Ananda, nhưng Cấp cô độc lại là người trọng nghĩa khinh tài, làm ra tiền cung cấp vợ con gia đình, giúp đỡ thân bằng quyến thuộc, chia sớt cho kẻ tật bệnh đói khó, xử tròn nhân đạo. Sau khi nghe được giáo pháp của đức Thế Tôn, Cấp cô độc nhận thấy lý vô thường ảo mộng của thế gian, lại càng sốt sắng tu bồi đức tánh, ân cần bố thí, tinh tấn trì giới, nhẫn nại nghe pháp. Thường ngày chẩn tế xã hội, cúng dường Tam Bảo, tiêu phí trong việc phước thiện rất nhiều, cho đến nỗi huê lợi không đủ cung cấp. Lâu ngày Cấp cô độc trở nên nghèo, nhưng không thối chí, vẫn vui thích, tùy sức tiếp tục làm việc phước - thiện mãi mãi đến ngày cùng. Cái nghèo của Cấp cô độc bị người khinh bỉ bao nhiêu, thì cái giàu của Ananda lại được kính phục bấy nhiêu.

Thế gian yêu chuộng tánh ích kỷ của Ananda và bội bạc đức hy sinh cao cả của Cấp cô độc. Cấp cô độc chẳng vì đó mà ghét đời, bỏ đời, biết rằng: Làm việc phước thiện tất là gieo trồng giống tốt cho đời vị lai, có bao nhiêu lúa trong bồ đều đem ra gieo mạ cả thảy, gặp đất nào cũng cày cấy, nếu gặp được Phước điền (chư Tăng) lại càng tha hồ trồng tỉa.

Phải chăng, đó gọi là giúp đỡ người nên giúp đỡ, bố thí cho kẻ nên bố thí, cúng dường đến bực đáng cúng dường.

Nên xét lại coi Ananda và Cấp cô độc ai ngu, ai trí, ai thấy xa, ai hiểu cận.

Ð - Phải dùng trí tuệ suy xét thấy rõ rệt các điều lầm lạc và tội lỗi phát sanh do sự bỏn xẻn, với các quả lành đem lại bởi sự không bỏn xẻn, nhứt là so sánh tư cách xấu xa của Bá hộ Ananda với tinh thần cao quý của Cấp cô độc.

Ð - Phải tiến hóa đến TU ÐÀ HƯỜN ÐẠO TUỆ.

* * *

- Nhờ ân Ðức Thế Tôn chỉ dạy phân minh đệ tử đã hiểu rõ hai ác pháp Ganh tị và Bỏn xẻn là nhân làm cho chúng sanh trong mỗi giới như Trời, Người, Long vương, A tu la, Càn Thất Bà kết oan trái, gây thù oán và làm hại lẫn nhau. Nhờ nghe được Pháp mầu mà đệ tử và chư thiên có mặt nơi đây được mở mang trí tuệ bội phần. Vậy xin đức Thế Tôn cho phép đệ tử tìm hiểu thêm các nguyên lai bí mật của hai pháp Ganh tị và Bỏn xẻn, mong một ngày kia được đoạn trừ trọn cả hai ác pháp ấy. Ðệ tử muốn biết pháp nào là duyên trợ lực cho ganh tị và bỏn xẻn phát sanh?

- Ganh tị và Bỏn xẻn phát sanh bởi sự thương và ghét. Sự thương và ghét là trợ duyên làm cho phát sanh ra Ganh tị và Bỏn xẻn vậy.

*

Ð - Thương là thương Satta (chúng sanh), thương Sankhàra (pháp hành). Ghét là ghét Satta (chúng sanh) và Sankhàra (pháp hành).

Ð - Satta (chúng sanh) là các động vật có thức tánh, có sinh mạng. Satta (chúng sanh) có ba hạng: Hạng thấp là: Ðịa ngục, Ngạ quỷ, A Tu La, Súc sanh, Hạng trung là: Người. Hạng cao là Trời. Nghĩa chánh của chữ Satta là dính chặt vào.

Ð - Vào mồi.

Ð - Ngũ trần là mồi.

Ð - Ngũ trần là:

Ð - Ðúng như vậy.

Ð - Các thứ mồi đều là vật ngoại thân, cho nên vật có thức tánh cùng vật không có thức tánh cũng đều là mồi cả. Trong trường hợp một Satta (chúng sanh) này là mồi của Satta (chúng sanh) khác, chúng sanh làm mồi thuộc về khách quan, chúng sanh bị dính mồi gọi là chủ quan.

Ð - Nếu nói rằng: Người nữ là mồi của người nam, hoặc người nữ là ngũ trần làm cho người nam sa mê, hay nói ngược lại người nam là mồi, là ngũ trần làm cho người nữ luyến ái, cũng chưa đúng.

Sự thật 2 bên nam và nữ cũng đều là mồi cả. Vì sắc, thinh, hương, vị, xúc của người nam là mồi của người nữ, và đồng thời sắc, thinh, hương, vị, xúc của người nữ là mồi của người nam.

Nói cho đúng thêm nữa, sắc, thinh, hương, vị, xúc của mỗi chúng sanh là mồi làm cho một chúng sanh khác bị dính vào tùy theo sự ưa thích của chúng sanh ấy.

Trong chú giải của bộ kinh Dighanikàya, bài Sakkapanhà này có ghi rằng:

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, bởi có thương có ghét nên có ganh tị và bỏn xẻn, chẳng hay thương và ghét có bởi từ đâu?

- Thương và ghét phát sanh bởi sự vừa lòng (đây ngụ ý nói gồm cả vừa lòng và không vừa lòng).

*

Ð - Vừa lòng trong năm điều là:

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, sự vừa lòng sanh lên do nơi nhân nào?

- Do nơi sự suy nghĩ là nhân sanh sự vừa lòng.

*

Ð - Suy nghĩ theo trường hợp này là: Tưởng niệm những điều không chân chánh, gọi là: Micchàsankappa nghĩa là: Tà tư duy.

Tà tư duy theo Chú giải có dạy rằng: "Suy nghĩ về tình dục. Cho rằng: Sắc, thinh, hương, vị, xúc này là của tao, kia là của người".

Ðây nói về suy nghĩ theo thường tình thế gian, suy nghĩ về quyền lợi cá nhân, tức là toan tính phương pháp, sắp đặt mưu chước để đem lại hạnh phúc an vui cho mình trong năm điều nói trên.

Nếu được kết quả mỹ mãn tất là được vừa lòng bằng không được thì oán ghét.

Có chỗ giải Tà tư duy tức là ba điều suy nghĩ tà, là:

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn! Pháp nào là duyên sanh sự suy nghĩ ấy?

- Pháp Papancasanna (pháp làm cho trở ngại) là trợ duyên của sự suy nghĩ.

*

Ð - Pháp trở ngại có ba điều là:

Tanhà: Ái dục là nhân làm cho luyến ái tình yêu, say mê lạc thú và trong khi ấy, nếu có gặp điều trở ngại thì nhứt quyết diệt trừ.

Màna: Ngã mạn là tự cho mình cao quý hơn người về dòng giống, quyền tước, tài sản, kiến thức, vinh dự, sắc đẹp.

Ditthi: Tà kiến là hiểu quấy, thấy lầm, rồi chấp đó là phải, là đúng, cho nên chẳng bao giờ gặp được chân lý, không phân biệt được nẻo chánh với đường tà, nhân đó con đường giải thoát bị bế tắc.

Có đoạn chú giải khác giải thêm rằng:

Ái dục, Ngã mạn và Tà kiến là ba nhân làm cho con người say đắm trong Dục hải, mê tân, lại còn tự tôn tự đại và ngoan cố bướng bỉnh trong sự tưởng quấy hiểu lầm; cửa chân lý (Phật pháp) dầu cho mở rộng, cũng chẳng có người vào.

Bởi thế cho nên Ái dục, Ngã mạn, Tà kiến gọi là ba pháp trở ngại, ngăn lấp con đường Niết Bàn.

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, đệ tử lấy làm thỏa mãn lãnh hội được Papancasannà (Pháp làm cho trở ngại) rồi. Xin Ðức Thế Tôn từ bi cho biết thầy Tỳ khưu hành thế nào gọi là hành để dục tắt Papancasannà (Pháp làm cho trở ngại) ấy.

- Muốn vượt qua khỏi pháp làm cho trở ngại nói trên, phải biết tùy trường hợp thuận nghịch để nung đúc cùng dập tắt 3 pháp sau này là:

Khi nào nhận thấy ba pháp đó làm cho Ác pháp phát sanh, Thiện pháp tiêu hoại, thì mau mau dập tắt. Trái lại, khi nào 3 pháp ấy làm cho phát triển Thiện pháp và thiêu hủy Ác pháp thì nên nung đúc.

*

Ð - Ðây chỉ về sự vui thích trong gia đình tiếng Phạn gọi là Gehasitaso manssa, và sự vui thích ngoài gia đình (xuất gia) tiếng phạn gọi là Nekkhammasi tasomanassa.

Ð - Vui thích trong ngũ trần gọi là vui thích theo trong gia đình. Vui thích trong sự giải thoát ra khỏi ngũ trần, vui thích trong pháp Minh sát tuệ (Vipassanàpannà) [14], vui thích trong mười phép niệm (Anussati) [15], vui thích trong bốn bực thiền định [16]; gọi là vui thích ngoài gia đình [17].

Ð - Người đời hay phát tâm vui thích trong khi nhớ lại những sự vừa lòng đẹp ý dĩ vãng, trong tình dục đang có và trong sở ước vị lai về sắc, thinh, hương, vị, xúc. Ấy gọi là vui thích trong ngũ trần.

Ð - Ðược.

Ð - Nhà là chỗ ở của người thế tục, ngũ trần chẳng khác chỗ ở của phàm tâm, bởi tâm hằng duyên theo ngũ trần, khi lặn hụp trong ngũ trần thì hớn hở tự tại và khi xa cách ngũ trần thì bực bội xốn xang, chẳng khác loài thủy tộc, lúc sống dưới nước thì tươi nhuận thơ thới. Khi bị đem lên khỏi nước thì chới với, ngột hơi [18].

Ð - Trên đường thế tục thường hay xảy ra những sự trái ý nghịch lòng, làm cho con người phải bực tức xốn xang. Vì vậy mà có lắm kẻ chuốc giận mang sầu trong lòng, phiền muộn này nếu không khéo dập tắt thì phải vì khổ tâm mà phạm nhiều tội ác, lúc này nên đoạn tuyệt.

Về phần người xuất gia, thường cố gắng nhẫn nại tu tập, hành thiền, mong mau đắc đạo quả Niết Bàn, mà ngày qua tháng lại bước đường giải thoát vẫn thấy chậm tiến, nên không được toại lòng. Trong trường hợp này, càng không được vừa ý chừng nào, bực trí thức càng tinh tấn hành đạo thêm lên chừng ấy.

Phải chăng sự phiền lòng này có năng lực diệt trừ pháp ác và làm cho phát triển pháp lành. Lúc này là lúc nên duy trì.

Ð - Xả nghĩa là không vui không buồn [19] đối với tất cả ngũ trần.

Pháp Xả của người thế tục là rộng mở ngũ căn để tha hồ đón rước ngũ trần, càng tiếp rước chừng nào, càng say đắm chừng ấy, nên chẳng bao giờ lo nghĩ đến sự hạn chế, huống hồ là tìm phương giải thoát. Ấy gọi là Gehasita Upekkhà (xả trong nhà) [20].

Còn Nekkhamma Upekkhà là xả ngoài gia đình, là không ham mê "nhà" ngũ trần, hành pháp Minh Sát Tuệ, mười pháp niệm và bốn bực thiền.

Ð - Sự vui trong ngũ trần là nhân sanh hai ác pháp là: Tham ái và Tham lam [21] và cũng là nhân diệt hai thiện pháp là Viràga "không tham ái" và Alobha "không tham lam".

Tham lam: Ham tiền là Tham, Ham ăn là Lam.

Sự phiền lòng là nhân sanh Pangha "giận dữ" và Dosa "sân hận" [22] và cũng là nhân diệt tâm Từ và tâm Bi.

Sân hận: Oán giận trong lòng.

Sự xả đối với ngũ trần là nhân sanh si mê và cũng là nhân diệt trí tuệ.

Tóm lại vì ngũ trần mà con người phải mang lấy ba chứng bịnh trầm kha là: Tham, Sân, Si.

Chính Tham, Sân, Si là nguồn cội của các hành vi đê tiện của bốn điều tây vị [23].

Ð - Ba pháp vui, phiền lòng và xả ngoài gia đình có năng lực thiêu hủy các ác pháp là: tham, sân, si và bồi dưỡng thêm thiện pháp là: giới, định, huệ. Chính đó là chỗ cao quý của ba pháp ấy vậy [24].

* * *

Thiên vương Ðế Thích được nghe Ðức Phật giảng về pháp xả tỉnh ngộ, phát tâm trong sạch, không còn ham mê theo ngũ trần, liền đắc quả Tu Đà Hườn và liền khi ấy thác sanh trước mặt Ðức Thế Tôn rồi cũng tái sanh lại làm Thiên vương Ðế Thích trong nháy mắt. Tất cả Chư Thiên có mặt tại nơi đó chẳng hay biết.

Sự sanh tử của các vị Trời rất mau lẹ, khi hết tuổi thọ thì tiêu tan tức khắc, chẳng phải bỏ xác thúi sình như người thế gian, các vị Trời ví như ngọn đèn đang cháy bị gió thổi tắt mất.

Sau khi chết rồi, được sanh lại ngôi vị cũ, Thiên vương Ðế Thích trẻ tuổi rất vui mừng, và nghĩ rằng: Ta nay đã sanh vào hàng Nhập lưu, là mức đầu của bốn bực Thánh nhơn cao quý. Ta không thể vói đến bực cao thượng hơn nữa, vì duyên nghiệp ta chỉ có bấy nhiêu. Vậy ta nên thừa dịp này học hỏi thêm con đường hành trình để diệt trừ phiền não.

Suy nghĩ rồi Thiên vương Ðế Thích tiếp tục hỏi thêm.

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, thầy Tỳ Khưu hành thế nào gọi là người hành theo: Patimokkhasanvarasìla (Ba La đề mọc xa) "Biệt biệt giải thoát thu thúc giới"?

- Phải hành bằng thân, khẩu, nhưng phải biết điều nào nên hành, điều nào không nên hành.

Ðiều nào làm cho pháp ác phát sanh, pháp lành tiêu diệt, điều ấy không nên hành [25]

Ðiều nào làm cho pháp lành phát sanh pháp ác tiêu diệt, điều ấy nên hành.

Sự tìm kiếm có hai điều, những điều tìm kiếm nào làm cho pháp ác phát sanh pháp lành tiêu diệt, thầy Tỳ Khưu không nên tìm kiếm.

Sự tìm kiếm nào làm cho pháp ác tiêu diệt, pháp thiện phát sanh, điều ấy nên tìm kiếm.

*

Ð - Không tuân theo lời răn cấm, và cố ý làm việc đê tiện. Như Ðề Bà Đạt Đa chia rẽ tăng chúng. Cả 2 điều ấy không nên làm.

Nghiêm trì giới luật và hành động theo tư cách cao thượng, cả 2 điều ấy cần phải thường xuyên ứng dụng.

Ð - Phạm các điều răn cấm, như khoe mình đắc quả cao thượng hoặc xúi người làm việc xấu xa đê tiện, đó là điều tội lỗi về phần khẩu.

Giảng giải những điều luật răn cấm, chỉ dạy những pháp hành cao thượng, nhứt là thuyết minh những đặc ân của Tam Bảo, đó là Thiện ngôn cao quý

Ð - Chẳng nên tìm kiếm cái chi còn già, còn đau, còn chết, còn than van đau khổ, chẳng nên tìm kiếm những điều nhơ đục, những sự gian xảo lường gạt [26], sự bất kính [27], sự tà mạng [28].

Về phần Tại gia không nên tìm kiếm sự sát sanh, trộm cướp, tà dâm, nói dối, đâm thọc, chưởi rủa, nói lời vô ích. Nên tìm kiếm việc lành điều phải như: giúp đỡ quyến thuộc, bố thí, dùng lời chân thật dịu ngọt khuyên dạy người, và nuôi mạng chơn chánh.

- Bạch Ðức Thế Tôn, thầy Tỳ Khưu hành thế nào gọi là lục căn thu thúc?

- Khi lục căn tiếp xúc lục trần bực xuất gia luôn luôn phải cẩn thận quyết đoán hai điều.

Khi sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp nào là nhân sanh ác pháp, mau mau dứt bỏ. Trái lại trần nào đem lại thiện pháp thì cố gắng vun trồng nuôi nấng mãi mãi.

*

Ðó là sáu loại trần cần thiết cho Chư Thiên và nhân loại để gieo trồng Thiện pháp và diệt bỏ lần lần sự thương yêu, sân hận, si mê.

Giải thêm: Thầy tỳ khưu phải hành thế nào cho lục căn thanh tịnh.

Về phần người tại gia cư sĩ, phải tập dứt bỏ lần sự tham lam sân hận và si mê bằng cách thọ trì Bát quan trai giới, nghe pháp, xem kinh và tập tham thiền trong tám ngày giới, không nên thương yêu oán ghét cùng say đắm trong những nhân vật nào khác và tập giảm lần sự thương yêu, oán ghét những nhân vật trong gia đình.

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, ngôn ngữ, giới hạnh và tín ngưỡng của toàn thể Sa Môn và Bà La Môn có giống nhau chăng?

- Không thể giống nhau được, vì lẽ Dhàtu "bẩm tính" khác nhau.

*

Ghi chú:

DHÀTU. - Tiếng Dhàtu nghĩa là chất, nhưng đối với người, ý nói là tính nết, bản chất, bẩm tánh.

Mỗi người khi sanh ra có bẩm tánh khác nhau, kẻ thông minh, người kém trí, kẻ nhiều lòng tham, ít tánh sân, kẻ nhiều lòng sân v.v... Vì sự hành động không giống nhau trong mọi phương diện, nên hay sanh ra sự xung đột giữa loài người, từ chỗ bất đồng ý kiến đến chỗ tưởng khác về tín ngưỡng.

Vì lẽ ấy, nên sự hành đạo của mỗi người mỗi khác. Riêng Phật Giáo Ðức Thế Tôn ngự chế giới luật dạy thân, khẩu. Còn tâm thì có thiền định, 40 pháp thích hợp theo căn cơ của mỗi cá nhân.

* * *

- Bạch Ðức Thế Tôn, có nên tin rằng: Tất cả Sa Môn và Bà la Môn đều là bậc đã giải thoát khỏi vòng diệt vong, không còn bị ở dưới quyền chi phối của Luật tàn phá tiêu hoại vì bởi các Ngài đồng thực hành pháp cao thượng như nhau?

- Ðại Vương chớ nên lầm tưởng như thế ấy, chẳng phải toàn thể Sa Môn và Bà La Môn đều được siêu thoát khỏi vòng điêu linh, khỏi bị vấn vít trong tình trạng diệt vong, vì bởi mỗi người mỗi hành đạo cao thấp khác nhau.

Lẽ cố nhiên trong hàng Sa Môn và Bà La Môn nếu ai có chí nguyện giải thoát, tinh tấn tu tập, noi theo con đường hành trình của các bậc Thánh Nhơn, cố gắng diệt trừ phiền não Ái dục, thì chung quy sẽ đắc đạo quả Niết Bàn chẳng sai. Bằng ai dãi đãi bơ thờ, hoặc thiếu hùng lực, kém nhẫn nại, không cố tâm [32] sưu tầm đạo quả, hiến thân làm nô lệ cho dục vọng, thì chớ mong thoát khỏi con đường diệt vong.

- Bạch đức Thế Tôn, đêm nay đệ tử rất hân hạnh nếm được hương vị Niết Bàn. Nhờ đấng Cao minh mở đạo dắt đường đệ tử đã đắc quả Sơ Thánh "Tu đà Hườn" vào hàng Nhập Lưu, đệ tử đã đoạn tuyệt được mối hoài nghi và nhổ bỏ được mũi tên độc của Ái dục.

Từ đây đệ tử để trọn đức tin nơi ngôi Tam Bảo, quyết chẳng bao giờ thay đổi, cũng như mặt quả địa cầu chẳng hề rung động.

* * *

Nói dứt lời Thiên vương Ðế Thích đảnh lễ và đọc 3 lần lời ca tụng đức Phật như vầy: "Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammà Sambuddhassa"

Có tám muôn vị Trời được đắc đạo quả trong khi nghe Pháp và cả thảy vua tôi đồng bái tạ Ðức Phật kiếu từ ra về với tấm lòng hân hoan và dẫy đầy đức tin trong sạch với đấng Cao Minh là đức Phật tổ Như Lai.

[1]. Mỗi vị Trời trước khi chết có 5 triệu chứng phát sanh là: 1. Bông hoa trong vườn héo. 2. Ðồ trang điểm hết đẹp. 3. Mồ hôi ra nách. 4. Hào quang lu mờ. 5. Tâm chán nản buồn rầu (trước khi ấy không bao giờ biết buồn).

[2] Càn Thất Bà Tàu âm chữ Gandhabba của Pàli, nghĩa là Nhạc Sĩ.

[3] Trong thời kỳ ấy, mỗi đêm chỉ có 3 canh.

[4] Ðức Ðế Thích mới thuật lại các việc tranh tụng hằng ngày giữa chư Thiên và cách phân xử của Ngài cho đức Phật nghe như đoạn trước.

[5] Lòng từ bi khoan hậu nơi đoạn trước có mãnh lực xua đuổi các Ác Pháp. Nhờ rải lòng từ bi mà đức Phật toàn thắng voi Nàlagirì .Xem kinh nói về "Tám oai lực Phật".

[6] Ðây ý nói rằng: phước đức cũng che chở được sự tai hại. Phước ví như ánh sáng, tội ví như bóng tối, chỗ nào có ánh sáng, cái tối bị dang ra. Hoặc phước ví như bức thành kiên cố, có thể ngừa được kẻ gian phi và kẻ cướp thành.

[7] Nếu không phải là kết quả của một cái nghiệp cũ của mình, thì cũng là kết quả của một nghiệp mới do người khác gây ra cho mình lần đầu tiên.

[8] Vì vô tình không biết người làm hại mình, nên không cột oan trái.

[9] Chú giải của bài kinh này và đoạn nói về ganh tị có dạy rằng: Bao giờ đắc được Tứ thánh quả là từ Tu Ðà Hườn quả sắp lên mới dứt hẳn được ganh tị.

[10] Lúc Phật ra đời, xã hội Ấn Ðộ, chia ra làm bốn hạng người là: 1. Vua chúa, 2. Bà La Môn. 3. Nông gia, Thương gia. 4. Dân Nô lệ.

[11] Trong kinh Pháp cú có chép rằng: Thuở nọ có một ông Tỳ Khưu trẻ tuổi được một bà thí chủ trong sạch hộ độ đầy đủ thường ngày, nhưng ông không có duyên tế độ bà ấy được Bà tính đi nghe đức Phật thuyết pháp. Ông Tỳ Khưu ấy cản trở hoài không cho bà đi. Ngày nọ, bà lén đi vào chùa nghe đức Thế Tôn thuyết pháp. Ông Tỳ Khưu hay được đến trước mặt đức Thế Tôn bạch rằng: Bà lão ấy kém trí tuệ, xin đức Thế Tôn đừng thuyết pháp cao sâu cho bà lão ấy nghe.

Thầy Từ Khưu ấy sợ bà thí chủ của mình trong sạch với Phật, mà không cúng dường cho Thầy nữa. Tư cách đê hèn làm cho thấy quên mình dám dạy đức Toàn Giác thuyết pháp. Ấy là bỏn xẻn dòng giống.

[12] Ðoạn này đức Thế Tôn có dạy trong bộ kinh Pancakanipatta Anguttaranikàya.

[13] Trên đường đời, trong gia đình.

[14] Vipassanàpannà "Minh sát tuệ" sau khi xả thiền, thừa lúc tâm còn thanh tịnh trong sạch, đem một pháp nào như vô thường, khổ não, vô ngã ra suy xét cho mau phát hiệu có nhiều hành giả suy nghĩ như thế đắc được đạo quả.

[15] Mười pháp niệm là: 1. Niệm ân đức Phật, 2. Niệm ân đức Pháp, 3. Niệm ân đức Tăng, 4. Niệm giới (suy nghĩ về giới của mình), 5. Niệm sự bố thí (nhớ đến sự bố thí của mình), 6. Niệm ân đức Chư Thiên (nhớ đến Chư Thiên được sanh về cõi trời do một đặc ân gì), 7. Niệm sự chết, 8. Niệm thân, 9. Niệm số tức quán, 10. Niệm đến Niết Bàn là nơi yên tịnh.

[16] Sơ thiền - nhị thiền - tam thiền - tứ thiền.

[17] Có chú giải thêm đoạn này rằng: Bậc trí tuệ thấy ngũ trần là vô thường, khổ não, vô ngã, nên vui thích ngoài ngũ trần, là hành pháp minh sát tuệ, hoặc hành một trong mười pháp niệm, hoặc 4 pháp thiền định. Ấy gọi là vui thích trên đường giải thoát.

[18] Thấy nhà là ngũ trần chứa đầy tội lỗi phiền phức, nên bực Thượng trí nhẫn nại kềm thúc không cho tâm vui thích trong sắc, thinh, hương, vị, xúc.

[19] Bỏ, không chấp lấy.

[20] Nhà ngũ trần, gia đình.

[21] Tham ái: Thương mến, yêu thương.

[22] Giận dữ: Giận tỏ vẻ ra bề ngoài.

[23] Bốn điều tây vị là:

[24] Ðây nói về pháp hành của các bực cao thượng người tại gia cũng nên cố gắng hành theo để diệt lần Ái dục, Ngả mạn và Tà kiến.

[25] Chẳng nên hiểu lầm rằng, trong giới Ba la đề mọc xa có điều răn cấm làm cho pháp ác phát sanh, pháp lành tiêu diệt. Giới ba la đề mọc xa có nhiều ý nghĩa cao xa, chẳng hạn như thầy Tỳ Khưu có thiện tâm muốn bẻ hoa và đã bẻ hoa cúng dường cho Phật, đành rằng tâm thiện nhưng bẻ hoa là phạm vào giới Pacittiya "Ưng đối trị". Giới Ba la đề mọc xa có nhiều ý nghĩa thầy Tỳ Khưu, ngoài sự học nằm lòng giới bổn, còn phải thông hiểu nghĩa lý cho thấu đáo bằng chẳng vậy lắm khi phạm nhiều điều lỗi mà không hay, không biết vì không thấy ẩn ý trong luật, như đoạn nói trên. Muốn hiểu luật cần phải thân cận với các vị Luật Sư và phải kinh nghiệm nhiều năm.

[26] Lường gạt có 5 điều là "Thầy Tỳ Khưu" có mánh lới lường Thiện Tín: 1. Giả làm cách tề chỉnh. 2. Giả làm cách vui vẻ. 3. Nói ướm. 4. Giả bộ dọa hẩm. 5. Ðược nơi này đem cho nơi khác, được nơi kia đem cho nơi nọ.

[27] Bất kính có sáu điều là:

[28] Tà mạng nghĩa là nuôi mạng không chân chánh theo Phật Pháp có hai mươi mốt điều là:

[29] Mười phép tưởng là:

[30] Tứ vô lượng tâm là: Từ, bi, hỉ, xả.

[31] Chín điều Minh sát (Vipassanànàna) là:

[32] Chú giải: Cố tâm sưu tầm đạo quả Niết Bàn là nhân diệt trừ Ái dục. Cố tâm nghĩa là đem hết tâm trí để tìm kiếm và thu hoạch một mục đích, một nguyện vọng, không thối chuyển, không thay đổi ý định.

-ooOoo-