1-mucluc14.jpg 1179 * 898 |
2-5phap_uan.jpg 1184 * 844 |
3-37phanbode.jpg 1119 * 783 |
|
XIV TỈNH THỨC KHÔNG
SẦU KHỔ XIV.1 GIỚI THIỆU Bài kinh trong chương này ghi lại các phản ứng khác nhau về cái chết của ngài Trưởng lão Sāriputta (Xá-lợi-phất), vị đại đệ tử của Đức Phật, nổi tiếng về trí tuệ. Những phản ứng khác nhau này ghi nhận sự tương phản giữa thái độ điềm đạm thực tế của người thị giả của ngài, sa-di Cunda, và thái độ buồn rầu của ngài Trưởng lão Ānanda (A-nan). Theo chú giải Pāli truyền thống, Cunda là người em trai của ngài Sāriputta và hoàn toàn giác ngộ không bao lâu sau khi xuất gia thọ giới sa-di. Trong bài kinh, chú vẫn còn khá trẻ vì nếu lớn tuổi hơn, chú đã có thể trở thành tỳ-khưu, vì đó là điều thông thường trong thời Phật giáo sơ kỳ khi một vị tu sĩ đạt đến số tuối tối thiểu để thọ giới tỳ-khưu. Bài kinh được dịch dưới đây là trích từ Tạp A-hàm (SĀ 638), và bài kinh tương đương trong Tương ưng bộ (SN 47.13), ghi lại câu chuyện sa-di Cunda đến gặp ngài Ānanda để thông báo về sự mệnh chung của ngài Sāriputta, và sau đó, ngài Ānanda bày tỏ sự đau buồn của mình với Đức Phật. XIV.2 KINH VĂN
XIV.3 THẢO LUẬN Sự tương phản giữa thái độ bình tĩnh của sa-di Cunda sắp xếp mọi công việc sau cái chết của người anh cũng là vị giáo thọ của mình và thái độ xáo trộn tâm trí của ngài Ānanda khi được tin về cái chết ấy phản ánh mức độ tiến bộ khác nhau trên con đường tu tập. Mặc dù tuổi còn trẻ, sa-di Cunda đã đạt đến cấp độ hoàn toàn giác ngộ, trong khi ngài Ānanda vẫn là một vị “hữu học”, mặc dù đã ghi nhớ rất nhiều lời dạy của Đức Phật, vẫn chưa hoàn toàn diệt trừ tất cả mọi lậu hoặc. Tiếp theo đó, khi bàn về sự mệnh chung của ngài Sāriputta, Đức Phật đề cập đến sự phân chia các khía cạnh của con đường giải thoát xoay quanh năm “tập hợp” hay là năm “uẩn”, từ đó sử dụng thuật ngữ tương tự như sự phân tích cơ bản của kinh nghiệm cá nhân thành sắc, thọ, tưởng, hành, thức như là năm uẩn để chấp thủ, đã được thảo luận trong Chương 2. Trong khi chấp thủ vào năm uẩn này cản trở sự giác ngộ, năm uẩn của sự giải thoát được đề cập trong cuộc đối thoại của bài kinh là những gì đưa đến sự giác ngộ và phản ánh sự thành công. Ba uẩn đầu tiên tương ứng với ba sự huân tập, tam vô lậu học, được đề cập trong Chương 8; hai uẩn còn lại có liên quan đến việc hoàn tất sự huân tập đó. Toàn bộ năm uẩn này là:
Bài kinh Tạp A-hàm được trích dịch ở đây cũng đề cập đến một khía cạnh khác của giáo lý mà ngài Sāriputta không đem theo khi mệnh chung, mặc dù điều này không được tìm thấy trong bài kinh tương đương của Tăng chi bộ. Khía cạnh giảng dạy này là ba mươi bảy phẩm chất và thực hành để đưa đến giác ngộ (bodhipakkhiyā dhammā):
Theo cách này, bài kinh trong Tạp A-hàm làm rõ thêm quan điểm đưa ra trong cả hai bài kinh có liên quan đến năm uẩn giải thoát, đó là sự mệnh chung của ngài Sāriputta không đưa đến sự mất mát hay thiệt hại nào cho các khía cạnh của con đường giải thoát và không ảnh hưởng gì đến những phẩm chất và sự thực hành để hành giả làm chủ tâm ý và cuối cùng đưa đến giác ngộ. Ngoài việc trình bày sự tương phản giữa thái độ của một người hoàn toàn giác ngộ như sa-di Cunda và vị hữu học Ānanda về sự ra đi của ngài Sāriputta, bài kinh còn trình bày một phương cách đối phó sự buồn khổ, ví sự tự lực qua hình ảnh của một hòn đảo. Trở nên tự lực và chỉ nương tựa vào giáo pháp là phải biết tu tập bốn pháp lập niệm. Đây là phương cách trở thành một hòn đảo là nơi nương tựa cho chính mình và đồng thời lấy Pháp làm nơi nương tựa, cụ thể là thông qua thực hành chánh niệm. Chánh niệm giúp ta hiểu rõ thật sự những gì xảy ra bên trong và chung quanh ta, và cũng giúp ta hiểu biết điều này có liên quan đến giáo pháp như thế nào. Trong trường hợp trải qua đau buồn vì cái chết của một người thân yêu, một khía cạnh chính yếu trong các lời dạy của Đức Phật phải được quán niệm thường xuyên là đặc tướng vô thường. Luôn luôn nhắc nhở bản thân rằng “cuộc sống kết thúc bằng cái chết (maraṇāntaṃ hi jīvitaṃ)”, hay “cái gì sinh ra ... đều có bản chất bị hoại diệt”, nhờ đó, cảm xúc mất mát người thân, cảm xúc về một sự bất công nào đó xảy ra cho mình, sẽ từ từ tan biến và chính cái chết đó có thể biến đổi từ một dịp đau buồn thành một cơ hội để phát triển tuệ giác. Khi hành giả trở thành một hòn đảo bằng cách dựa vào Pháp theo cách này, hành giả sẽ trở thành một nguồn hỗ trợ thực sự cho những người khác khi họ bị tác động về cái chết của những người thân yêu. Chánh niệm chính xác tạo điều kiện để mở rộng con tim của hành giả trước nỗi đau buồn của người khác nhưng không sầu khổ cùng với họ, chỉ đơn giản là ghi nhận nỗi buồn của họ trong không gian rộng mở của tâm ý mà không có những phán xét hay phản ứng. Do đó, công cụ đơn giản của chánh niệm là cung cấp một trung đạo tiếp cận, tránh hai phản ứng cực đoan khi đối mặt với nỗi sầu khổ: tìm quên, trốn tránh qua các thú vui (có thể là gợi cảm) hoặc đắm mình trong u sầu, đau khổ. Thay vào đó, hành giả trở thành một hòn đảo cho chính mình và cho người khác chỉ bằng cách tỉnh thức đối diện. Lời khuyên mạnh mẽ của Đức Phật để trở thành một hòn đảo cho chính mình đưa tôi (Tỳ-khưu Anālayo) trở lại chủ đề chánh niệm và bốn pháp lập niệm, được đề cập trong các bài kinh khi đối mặt với bệnh tật hoặc đau đớn. Dù là bệnh tật của cơ thể hoặc bất an trong tâm qua các nỗi ưu sầu, buồn khổ, tiềm năng của chánh niệm là một chủ đề được nêu ra thường xuyên trong lời giảng dạy được ghi trong các bài kinh của Phật giáo sơ kỳ. * * * |