mucluc08.jpg 1179 * 898 |
dgt_1.jpg 1234 * 870 |
dgt_2.jpg 1310 * 797 |
dgt_3.jpg 1177 * 853 |
dgt_4.jpg 1222 * 821 |
dgt_5.jpg 1332 * 920 |
dgt_6.jpg 1308 * 890 |
dgt_7.jpg 1265 * 824 |
|
VIII TỈNH THỨC TRƯỚC
BỆNH TẬT VIII.1 GIỚI THIỆU Trong chương này tôi tiếp tục chủ đề đối diện với nỗi đau bằng niệm. Trong Chương 6, ngài Anuruddha đối diện với cơn đau đớn của chính mình bằng cách an trú trong bốn pháp lập niệm (satipaṭṭhānas), ở đây, trong chương này, ngài đến thăm một đệ tử cư sĩ bị bệnh tên là Mānadiṇṇa (Ma-na-đề-na), cũng thực hành bốn pháp lập niệm cho cùng một mục đích. Bài kinh ở đây là một trong các ví dụ chứng minh việc thực hành bốn pháp lập niệm cho hàng cư sĩ đệ tử. Trái ngược với giả định đôi khi được tìm thấy trong các tác phẩm hiện đại cho rằng chỉ có các tu sĩ thực hành quán niệm trong thời cổ đại, bài kinh cho thấy ngay cả trong thời đó cũng đã có nhiều vị đệ tử cư sĩ rất thành thạo trong bốn pháp lập niệm, như trong bài kinh của Tạp A-hàm (SĀ 1038) và bài kinh tương đương trong Tương ưng bộ (SN 47.30). VIII.2 KINH VĂN
VIII.3 THẢO LUẬN Phiên bản trong Tương ưng bộ tương đồng với bài kinh trong Tạp A-hàm rằng ngài Anuruddha đã đưa ra kết luận rằng ông Mānadiṇṇa đã đắc quả Bất lai, chỉ khác biệt ở điểm kết thúc ông cho biết khi an trú vào bốn pháp lập niệm, ông đã đoạn tận năm hạ phần kiết sử. Tuy nhiên, cần phải có thêm những mô tả khác về việc đắc quả vị này vì mặc dù ông Mānadiṇṇa trình bày rất ấn tượng về việc thực hành bốn pháp lập niệm khi lâm bệnh, điều đó vẫn chưa đủ để kết luận rằng ông ấy phải là một vị Bất lai. Việc an trú trong bốn pháp lập niệm như thế và nhờ đó có thể vượt qua một căn bệnh cũng có thể xảy ra cho một hành giả chưa đạt đến trình độ cao như vậy trên con đường giải thoát. Do đó, để ngài Anuruddha đi đến kết luận rằng Mānadiṇṇa đã tuyên bố mình là một vị Bất lai, cần phải có các tham chiếu khác về việc ông đã đoạn tận năm hạ phần kiết sử. Có lẽ các tham chiếu như thế đã bị thất lạc trong bài kinh của Tạp A-hàm. Trong cả hai bài kinh về ông Mānadiṇṇa, đắc quả vị Bất lai là một trong bốn giai đoạn tiến đến giác ngộ được công nhận trong Phật giáo Sơ kỳ:
Tiến độ thông qua các giai đoạn giác ngộ này diễn ra bằng cách đoạn tận các kiết sử (saṃyojana). Có tất cả mười kiết sử cần phải đoạn tận. Năm kiết sử đầu tiên, gọi là năm hạ phần kiết sử, phải được đoạn tận để đắc quả vị Bất lai là:
Ở đây, thân kiến để chỉ niềm tin vào một tự ngã trường tồn. Hoài nghi đặc biệt có liên quan đến những nghi ngờ đáng kể về hiệu quả của giáo lý trong Phật giáo Sơ kỳ trên con đường đưa đến giác ngộ. Giới lễ nghi thủ là chấp thủ vào các giáo điều, nghi lễ với quan niệm cho rằng như thế là cần thiết và đủ để đạt giác ngộ. Ba kiết sử này được khắc phục với trải nghiệm đầu tiên về Niết-bàn khi nhập dòng giải thoát, đắc quả Dự lưu, mà tôi sẽ trình bày chi tiết hơn trong chương tiếp theo. Trải nghiệm này là kết quả của việc thực hiện các giáo lý Phật giáo Sơ kỳ về giới, định, tuệ mà vị Dự lưu không còn bất kỳ nghi ngờ nào về hiệu quả của giáo lý này đưa đến mục tiêu giác ngộ. Điều ấy cũng cho thấy rõ ràng rằng giới hạnh là một cơ sở không thể thiếu cho sự tiến bộ trên đường đưa đến giải thoát và do đó, việc chỉ tuân theo các giáo điều, hình thức lễ nghi tự nó không đủ để để đạt đến mục tiêu ấy. Hai kiết sử kế tiếp, dục ái và sân hận, được giảm thiểu đáng kể trong giai đoạn tiếp theo, khi đắc quả Nhất lai. Khi hành giả đắc quả vị thứ ba, quả Bất lai, tất cả những ham muốn nhục cảm và sân hận dưới bất kỳ hình thức nào đều bị trừ diệt và hai kiết sử đó không còn phạm vi nào biểu lộ trong tâm trí của một vị đã đạt đến giai đoạn đó. Bài kinh trong Tạp A-hàm ghi rõ ràng rằng, trong khi vị gia chủ vẫn sống với gia đình, vị ấy đã có một mức độ tự do tinh thần khá cao, mặc dù được vây quanh bởi các phụ nữ trong gia đình trong khi chờ đợi ngài Anuruddha đến thọ thực. Dù đã đắc quả Bất lai, không còn quan hệ dục tính với bất kỳ ai trong số các phụ nữ ấy, ông vẫn sống như là một đệ tử cư sĩ tại gia. Trong hoàn cảnh sống như thế, ông vẫn có khả năng đắc được quả vị giải thoát với cấp độ cao. Đây có lẽ là điểm nổi bật nhất được rút ra từ chương này. Từ thời xa xưa, các cư sĩ Phật tử đã được ghi nhận là tham gia hành thiền nghiêm túc, đối diện thành công với các cơn đau đớn của bệnh tật với chánh niệm, và đạt được các cấp độ cao trên con đường đưa đến giác ngộ, chẳng hạn như đắc quả vị Bất lai như trong bài kinh này. Quả vị Bất lai trong phần kết luận của bài kinh Lập niệm trong Trung bộ (MN 10) và Trung A-hàm (MĀ 98) là một trong hai quả vị đạt được khi thực hành bền vững bốn pháp Lập niệm, quả vị kia là quả vị A-la-hán, hoàn toàn giải thoát. Cả hai bài kinh đều cùng trình bày tiềm năng của việc thực hành bốn pháp Lập niệm để hoàn toàn đoạn tận dục ái và sân hận trong tâm trí. Bên cạnh tiềm năng của chánh niệm để giúp chúng ta chịu đựng được những cơn đau của bệnh tật, như được ghi lại trong chương này và các chương trước, bài kinh Lập niệm còn cho thấy những gì mà Phật giáo Sơ kỳ xem như là sức khoẻ tối cao về tinh thần: Đó là sự tự do thoát khỏi các ham muốn và sân hận, cuối cùng đưa đến đỉnh điểm của tu tập là sự tự do thoát khỏi si mê với việc đắc quả giải thoát rốt ráo. Con đường đưa đến một sức khỏe tinh thần tối cao như vậy đòi hỏi hành giả phải tu tập trong ba phương diện, bao gồm:
Ba sự tu tập này, phải được phát triễn và hỗ trợ lẫn nhau, cung cấp bối cảnh trong đó thực hành quán niệm được áp dụng trong Phật giáo Sơ kỳ. Sau khi trình bày về mối quan hệ giữa chánh niệm và đối diện với các cơn đau trong các chương trước, trong ba chương tiếp theo, tôi sẽ chuyển sang trình bày về ba chủ đề giới, định, tuệ, đặc biệt áp dụng trong lúc bị bệnh. * * * |