01-mucluc07.jpg 1179 * 898 |
02-caccoi.jpg 1243 * 881 |
|
VII CHỊU ĐỰNG ĐAU
ĐỚN TRONG TỈNH THỨC VII.1 GIỚI THIỆU Bài kinh được dịch trong chương này ghi lại một dịp khi chân Đức Phật bị thương và Ngài phải chịu đau đớn dữ dội. Trong bài kinh còn có các thiên tử bình luận ca ngợi về cách thức mẫu mực mà Ngài phải đối mặt với cơn đau. Sự xuất hiện của các vị thiên tử là một đặc điểm thường thấy trong các bài kinh nguyên thủy, trong đó ghi lại những câu chuyện mà Đức Phật và các vị đệ tử nổi tiếng gặp gỡ đàm luận với các thiên tử. Trái ngược với một vài khuynh hướng ngày nay cho rằng sự xuất hiện của các thiên tử chỉ là biểu hiện những ý nghĩ phân vân trong tâm trí của nhân vật chính trong câu chuyện, để thông hiểu rõ ràng ý nghĩa của các bài kinh, chúng ta cần phải thừa nhận rằng dựa theo kinh văn, Đức Phật và các vị đệ tử đã tin và khẳng định sự hiện hữu của các thiên tử đó. Điều này không có nghĩa là người ta cần phải tin tuyệt đối vào sự
hiện hữu của các thiên tử để có thể hưởng được lợi ích từ bài kinh
có đề cập đến các vị ấy. Tuy nhiên, điều đó có nghĩa, để hiểu đúng
thông điệp được đưa ra trong bài kinh, tốt nhất là xem xét lời nói
của một thiên tử theo cách tương tự như xem xét lời nói của các nhân
vật chính được mô tả trong bài kinh. Trong trường hợp của bài kinh này, những lời bình luận của các thiên tử về sự chịu đựng nỗi đau của Đức Phật cần được đọc giống như chúng ta đọc về lời tuyên bố qua các câu kệ của một tỳ-khưu vô danh ở phần cuối bài kinh của Tạp A-hàm đã trình bày trong Chương 5 (SĀ 727), trong đó vị ấy bình luận về tác dụng của việc trì tụng các chi phần đưa đến giác ngộ khi Đức Phật bị bệnh, giải thích rằng việc trì tụng đó làm cho Đức Phật trải nghiệm lại hương vị của sự giác ngộ. Tương tự như vậy ở bài kinh trong chương này, thông tin về cách Đức Phật đối phó cơn đau do thương tích được những người chung quanh nói ra, ở đây, những người này là các thiên tử thay vì là chúng sinh trong cõi người. Bài kinh dưới đây được dịch từ bộ sưu tập Tạp A-hàm thứ hai, không còn toàn vẹn trong Hán tạng, gọi là Biệt dịch Tạp A-hàm (T 100). Bài kinh tương đương cũng được tìm thấy trong Tương ưng bộ (SN 1.38) và bộ sưu tập chính của Tạp A-hàm (SĀ 1289, T 99). Bộ Tạp A-hàm chính này (T 99) có những bài kinh đa số được trích dịch trong cuốn sách. VII.2 KINH VĂN Biệt dịch Tạp A Hàm Kinh (T 100) SĀ(2) 287 Bình Anson dịch, dựa theo bản tiếng Anh của Bhikkhu Anālayo Tôi nghe như vầy. Một thời, Phật ở tại hang Thất Diệp
(Sattapaṇṇi) trên núi Tì-bà-la (Vebhāra). Chân Phật bị cây Khư-đà-la
đâm trúng rất đau đớn. Như Lai lặng yên chịu đựng. Tuy cơn đau dồn
dập xảy đến, Ngài vẫn không nói năng gì. Vào lúc đó, có tám vị thiên tử dung mạo đoan chánh đến gặp Phật.
Trong số đó, một vị nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Sư tử của
nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm giác, tâm
không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ báng Ngài,
bậc Sư tử của nhân loại, người ấy quả là rất ngu si”. Vị thiên tử thứ hai nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Long
tượng của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm
giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ
báng Ngài, bậc Long tượng của nhân loại, người ấy quả là rất ngu
si”. Vị thiên tử thứ ba nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Như thiện
thừa ngưu của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm
giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Vị thiên tử thứ tư nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Như thiện thừa mã của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ báng Ngài, bậc Như thiện thừa mã của nhân loại, người ấy quả là rất ngu si”. Vị thiên tử thứ năm nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Ngưu vương của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ báng Ngài, bậc Ngưu vương của nhân loại, người ấy quả là rất ngu si”. Vị thiên tử thứ sáu nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Vô thượng trượng phu của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ báng Ngài, bậc Trượng phu vô thượng của nhân loại, người ấy quả là rất ngu si”. Vị thiên tử thứ bảy nói: “Sa-môn Cồ Đàm quả thật là bậc Liên hoa của nhân loại. Tuy chịu cảm thọ đau đớn, vẫn không bỏ niệm giác, tâm không bị phiền não, không thay đổi. Nếu có người nào phỉ báng Ngài, bậc Liên hoa của nhân loại, người ấy quả là rất ngu si”. Vị Thiên tử thứ tám nói: “Sa-môn Cồ Đàm như đóa hoa sen trắng (phân-đà-lợi, puṇḍarīka). Hãy xem thiền tịnh của Ngài, đạt định cực tốt, không kiêu căng mà cũng không quỵ lụy. Ngài an định vì đã giải thoát. Đã giải thoát nên Ngài an định”. Sau đó, vị Thiên tử này nói lên bài kệ:
Sau khi nói xong, tám vị Thiên tử đảnh lễ dưới chân Phật, rồi trở về trú xứ. ---------- *-----* Tạp A-hàm (SĀ 1289) KIM THƯƠNG Hòa thượng Thích Đức Thắng dịch Tôi nghe như vầy. Một thời, Đức Phật ở trong hang Thất Diệp, chỗ của quỷ thần Kim-bà-la, nơi núi Kim-bà-la (Vebhāra), tại thành Vương xá. Bấy giờ, Thế Tôn vừa bị cây thương vàng [kim thương] đâm chân chưa bao lâu, nên khi cử động thân thể còn cảm thấy đau đớn; nhưng Ngài xả tâm chánh trí, chánh niệm, kham nhẫn tự an, không có tưởng thoái thất. Khi ấy có tám vị Thiên tử sơn thần tự nghĩ: ‘Hôm nay Thế Tôn đang ở trong thất đá chỗ của quỷ thần núi Kim-bà-la tại thành Vương xá. Ngài bị cây thương vàng đâm chân, cử động thấy đau, nhưng Ngài có thể xả tâm, chánh niệm, chánh trí, kham nhẫn tự an, không có tưởng thoái thất. Chúng ta phải đến tán thán trước Ngài.’ Nghĩ rồi, đến chỗ Phật, đảnh lễ sát chân, ngồi lui qua một bên. Vị Thiên thần thứ nhất nói kệ tán thán:
Thiên tử thứ hai lại tán thán:
Thiên tử thứ ba lại tán thán:
Thiên tử thứ tư lại tán thán:
Thiên tử thứ năm lại nói kệ:
Thiên tử thứ sáu lại nói kệ:
Thiên tử thứ bảy lại nói kệ:
Thiên tử thứ tám lại nói kệ:
Sau khi tám Thiên tử sơn thần tán thán xong, đảnh lễ sát chân Phật, liền biến mất. ---------- VII.3 THẢO LUẬN Tám vị thiên tử trong bài kinh rất cảm hứng khi thấy khả năng của Đức Phật chịu đựng nỗi đau và các vị ấy thốt lên nhưng lời thán phục bằng nhiều so sánh khác nhau. Những so sánh này liên quan đến các loài thú vật, mà trong tư tưởng Ấn Độ cổ đại biểu hiện những phẩm chất tốt đẹp mẫu mực và cũng đề cập đến hoa sen, truyền tải ý tưởng vươn lên trên mọi ràng buộc và tham ái của thế gian. Thiên tử cuối cùng so sánh sự điềm tĩnh của Đức Phật với những gì mà các đạo sĩ bà-la-môn thời đó xem như là thành tựu tột đĩnh, cụ thể là thông thạo kinh điển Vệ-đà thiêng liêng của họ. Tám vị thiên tử trong bài kinh rất cảm hứng khi thấy khả năng của Đức Phật chịu đựng nỗi đau và các vị ấy thốt lên những lời thán phục bằng nhiều cách so sánh khác nhau. Những so sánh này liên quan đến các loài thú vật, mà trong tư tưởng Ấn Độ cổ đại biểu hiện những phẩm chất tốt đẹp mẫu mực và cũng đề cập đến hoa sen, truyền tải ý tưởng vươn lên trên mọi ràng buộc và tham ái của thế gian. Vị thiên tử cuối cùng so sánh sự điềm tĩnh của Đức Phật với những gì mà các đạo sĩ bà-la-môn thời đó xem như là thành tựu tột đĩnh, cụ thể là thông thạo kinh điển Vệ-đà thiêng liêng của họ. Bên cạnh những so sánh trên, một chủ đề khác mà chư thiên đưa ra là sự dại dột điên rồ khi nói xấu một người thành tựu như Đức Phật. Theo cách này, dựa trên những so sánh được sử dụng bởi các thiên tử, sự điềm tĩnh của Đức Phật khi đối mặt với nỗi đau mạnh mẽ cho thấy Ngài là một hành giả rất thành đạt, chỉ có người ngu xuẩn ngớ ngẩn mới nói xấu về Ngài. Những lời khen tặng của chư thiên đều dựa vào sự kiện Đức Phật dùng niệm để chịu đựng cơn đau. Hai bài kinh tương đương đều ghi nhận rằng, khi chân bị tổn thương, Đức Phật đã chịu đựng những cơn đau mạnh mẽ bằng cách dựa vào niệm. Hai bài kinh không xác định rõ ràng rằng đây là chi phần niệm trong thất giác chi, chỉ đề cập đến niệm và hiểu biết rõ ràng (tỉnh giác). Mặc dù có sự khác biệt nhỏ này, nhưng điểm chung của ba phiên bản là nhấn mạnh về tiềm năng của niệm, sự tỉnh thức, để đối diện với cơn đau. Điều này rõ ràng được coi là có ý nghĩa quan trọng đến mức cả một nhóm các vị thiên tử đều ca ngợi thái độ gương mẫu của Đức Phật tỉnh thức đối mặt với nỗi đau. Sự kiện Đức Phật chịu đựng nỗi đau trong bài kinh ở chương này bổ sung cho sự kiện Ngài hồi phục sức khỏe khi nghe trì tụng về các chi phần đưa đến giác ngộ – thất giác chi, được đề cập ngắn gọn trong Chương 5. Sự kiện tương tự được thảo luận trong Chương 6 về ngài Anuruddha, rõ ràng ngài đã chọn cách áp dụng niệm để đối mặt với cơn đau hơn là nhập tâm vào thiền diệt thọ tưởng định. Trong trường hợp của ngài Anuruddha, và thậm chí còn hơn thế nữa trong trường hợp của Đức Phật, với khả năng đắc định, không thể cho rằng các ngài không có khả năng an trú tâm vào các mức thiền định thâm sâu khi thân bị đau đớn. Thật thế, Đức Phật đã được ghi nhận dễ dàng nhập vào diệt thọ tưởng định khi sắp nhập diệt. Hơn nữa, trong bài kinh được dịch ở đây, thiên tử thứ tám lưu ý rõ ràng rằng Đức Phật, mặc dù đang bị đau đớn, đạt định cực kỳ tốt. Tương tự như vậy, trong bài kinh ở Tương ưng bộ (SN 1.38), thiên tử thứ tám nói rằng Đức Phật có mức thiền định tốt, và trong phiên bản Tạp A-hàm (SĀ 1289), đó là vị thiên tử thứ năm tuyên bố rằng Đức Phật có mức định tam-muội cao. Do đó, khả năng mà Đức Phật đắc định vào dịp này là điểm chung giữa các bài kinh. Sự kiện mà Đức Phật và ngài Anuruddha lựa chọn áp dụng niệm thay vì an trú tâm vào diệt thọ tưởng định để cắt bỏ nỗi đau cho chúng ta thấy ngay cả những hành giả thành tựu cao tột cũng xem niệm là một phương cách thích hợp để đối mặt với các cơn đau đớn mạnh mẽ. Đối mặt với nỗi đau với niệm cung cấp một lựa chọn mạnh mẽ mở ra cho bất kỳ ai sẵn sàng thử thực hành, mà không cần phải đạt đến mức thiền định thâm sâu, không giống như việc đắc diệt thọ tưởng định. Một bài kinh trong Tương ưng bộ (SN 47.4) và trong Tạp A-hàm (SĀ 621) ghi lại lời dạy rõ ràng của Đức Phật rằng các tu sĩ mới xuất gia phải lập tức được hướng dẫn tu tập bốn pháp lập niệm (pháp hành tứ niệm xứ). Điều này cho thấy rõ ràng việc thực hành bốn pháp lập niệm không phải xem như chỉ dành cho các hành giả thành tựu cao, mà phải được xem là đáng khen ngợi, khuyến khích ngay cả đối với những người vừa bắt đầu vào con đường tu tập. Tiềm năng của niệm trong việc trợ giúp ngay cả những người không có nhiều kinh nghiệm hành thiền để đối mặt với nỗi đau thể xác và tinh thần đã được quảng bá trong thời gian gần đây, đặc biệt là thông qua phát triển các chương trình Giảm Căng Thẳng Dựa Trên Niệm (Mindfulness-Based Stress Reduction). Thiền sư cư sĩ Kabat-Zinn mô tả các nguyên tắc chính về cách áp dụng niệm để giảm căng thẳng và giúp đối mặt với nỗi đau như sau: [*]
------------------------------------- [*] Kabat-Zinn 1990/2013: Full Catastrophe Living, Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness, New York: Bantam Books. * * * |