1-mucluc16.jpg 1179 * 898 |
2-du_luu1.jpg 1332 * 920 |
3-du_luu2.jpg 1308 * 890 |
4-du_luu3.jpg 1265 * 824 |
|
XVI 16. CÁC HƯỚNG
DẪN LÚC LÂM CHUNG XVI.1 GIỚI THIỆU Bài kinh trong chương này một lần nữa trình bày các lời giảng dạy từ bi của Trưởng lão Sāriputta. Ngoài ra, trong chương còn có hai nhân vật đã được đề cập trong Chương 9 là gia chủ Anāthapiṇḍika lâm trọng bệnh gần lâm chung và Trưởng lão Ānanda quan tâm đến thăm, cho thấy có một mối quan hệ chặt chẽ giữa bệnh tật và cái chết. Trong Chương 9, ông Anāthapiṇḍika hồi phục, khỏi bệnh sau khi nghe thuyết giảng, nhưng trong chương này, ông đang ở gần giờ phút cuối cùng của cuộc đời. Để thích hợp cho một tình huống như vậy, ngài Sāriputta đã thuyết giảng cho ông ấy một giáo lý xuyên thấu về tuệ giác. Bài kinh Giáo giới Cấp Cô Độc trong Trung bộ (Anāthapiṇḍikovāda sutta, MN 143) có điểm chung với bài kinh tương đương trong Tạp A-hàm (SĀ 1032) và Tăng nhất A-hàm (EĀ 51.8) là ở cuối câu chuyện sau khi được nghe ngài Sāriputta thuyết giảng giáo lý về tuệ giác, gia chủ Anāthapiṇḍika rơi nước mắt bởi vì trước đó, ông ấy đã không nhận được những hướng dẫn sâu sắc như thế. Trong những tham luận khác, tôi đã xem xét chi tiết về lời tuyên bố này, dựa trên một bản dịch của bài kinh tương đương trong Tạp A-hàm. Mặc dù lời tuyên bố như thế có thể mang lại một ấn tượng rằng giáo lý về tuệ giác đã được giữ lại, không thuyết giảng cho hàng cư sĩ, nhưng khi kiểm tra chặt chẽ qua các đoạn kinh có liên quan, cho thấy đoạn văn của bài kinh trong chương này có thể được hiểu rõ ràng hơn khi chúng ta biết rõ về nhân cách của ông Anāthapiṇḍika từ các bài kinh khác. Như đã đề cập trong Chương 9, gia chủ Anāthapiṇḍika đắc quả Dự lưu trong cuộc gặp gỡ đầu tiên với Đức Phật và vì thế, trong quan điểm của Phật giáo Sơ kỳ, ông không còn bị thối chuyển trên con đường tu tập. Tuy nhiên, các bài kinh khác cho một ấn tượng rằng ông ít quan tâm đến các lời giảng dạy về tuệ giác và về hành thiền. Ông ấy rõ ràng là thỏa mãn đóng vai trò của một nhà tài trợ, một vị thí chủ, như phản ánh trong tên gọi là Anāthapiṇḍika – Cấp Cô Độc, người cấp dưỡng những kẻ cô thế, nghèo túng, và ông đã có được tên gọi này thậm chí trước khi trở thành một Phật tử. Một bài kinh khác trong Tăng chi bộ (AN 5.176) và bài kinh tương đương trong Tạp A-hàm (SĀ 482) có ghi lại câu chuyện Đức Phật khuyến nhủ ông Anāthapiṇḍika rằng, ngoài việc hỗ trợ cúng dường các tu sĩ, ông cũng nên phát triển thiền lạc. Điều này cho thấy hành thiền có vẻ không phải là khuynh hướng tự nhiên của ông ấy. Ở những bài kinh khác trong Tăng chi bộ (AN 9.20), Trung A-hàm (MĀ 155) và Tăng nhất A-hàm (EĀ 27.3), Đức Phật khuyên ông Anāthapiṇḍika nên tu tập phát triển tuệ giác để được nhiều kết quả, hơn là chỉ biết cúng dường thức ăn và chỗ ở đến Đức Phật và chư Tăng. Điều này cho thấy Đức Phật đã cố gắng dạy cho ông Anāthapiṇḍika biết rằng ông không nên thỏa mãn với việc bố thí cũng dường, mà nên phát triển tuệ giác. Những đoạn kinh như thế cho thấy trường hợp của ông Anāthapiṇḍika không phản ánh bất kỳ một sự thiên vị nào trong việc truyền giảng giáo lý giải thoát. Thật vậy, bài kinh giảng cho ông Mānadiṇṇa, được dịch trong Chương 8, đã cho thấy rõ rằng các đệ tử cư sĩ phải nhận được những lời giảng dạy về tuệ giác, nếu không, ông ấy khó có thể đắc được quả vị Dự lưu. Điều tương tự thậm chí còn rõ ràng hơn trong trường hợp của vị đệ tử cư sĩ Citta, được trình bày trong Chương 22, đã được Đức Phật khen ngợi là vị đệ tử cư sĩ xuất sắc về thuyết giảng giáo pháp. Tuy nhiên, câu chuyện trong bài kinh ở chương này có ngụ ý rằng việc thuyết giảng về tuệ giác không áp đặt lên những ai chưa sẵn sàng tiếp nhận. Ở đây, trong giờ phút lâm chung, gia chủ Anāthapiṇḍika rõ ràng là trở nên dễ tiếp thu những giáo lý như thế hơn những lúc trước. Dưới đây tôi dịch phần đầu của bài kinh trong Tăng nhất A-hàm (EĀ 51.8) về câu chuyện khi ông Anāthapiṇḍika qua đời, cũng có ghi lại trong kinh Giáo giới Cấp Cô Độc của Trung bộ (MN 143) và một bài kinh trong Tạp A-hàm (SĀ 1032). XVI.2 KINH VĂN
XVI.3 THẢO LUẬN Các hướng dẫn trong bài kinh của Tăng nhất A-hàm đề cập tiếp theo về năm thủ uẩn và sau đó áp dụng lý duyên sinh cho mỗi trong sáu căn, một giải trình mà không thấy đề cập trong các phiên bản khác. Các phiên bản khác cũng không bắt đầu các hướng dẫn của ngài Sāriputta về quán niệm Phật, Pháp, Tăng như trong bản kinh của Tăng nhất A-hàm. Mô tả về các quán niệm trên trong phiên bản này của Tăng nhất A-hàm cung cấp thêm thông tin chi tiết về các đối tượng của ba chi phần đầu tiên của quả vị Dự Lưu được đề cập trong Chương 9 về Tam Bảo. Đầu tiên là Đức Phật, được mô tả với một loạt các danh hiệu tiêu chuẩn về phẩm chất của một bậc giác ngộ và giảng dạy như một vị thầy đầy lòng từ bi. Trong trường hợp của Pháp, phẩm chất sâu sắc và truyền cảm hứng tôn quý của Pháp là những gì chư thánh nhân tu tập. Những điều này tạo nên Cộng đồng Thánh nhân (Thánh chúng), những vị đã thành tựu năm phẩm chất cao quý của giới đức, thiền định, trí tuệ, giải thoát, và tri kiến về giải thoát (tương ứng với năm uẩn giải thoát được đề cập trong Chương 14). Đáng chú ý ở đây là việc đề cập đến “bốn đôi tám hạng người” để mô tả Thánh chúng, một mô tả tìm thấy tương tự trong các bài kinh nguyên thủy khác. Tám hạng người tạo nên bốn đôi là những vị đang trên đường (đạo) đến một trong bốn cấp độ giác ngộ và những người vị đạt đến một trong bốn cấp độ đó (quả) – đó là Dự lưu, Nhất lai, Bất lai và A-la-hán. Chuyển sang các hướng dẫn về tuệ giác sâu sắc được tìm thấy tương tự trong cả ba phiên bản, giáo lý mà ngài Sāriputta thuyết giảng tập trung vào sự cần thiết để tránh bám chấp vào bất kỳ khía cạnh nào của kinh nghiệm qua sáu căn: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Đây chính xác là những gì cần phải thực hiện tại thời điểm cận kề cái chết: buông bỏ bất kỳ sự chấp thủ nào. Đây có lẽ là điểm nổi bật nhất xuất hiện từ bài kinh này và sẽ là một chủ đề được lặp lại nhiều lần trong các chương tiếp theo của cuốn sách. Trong câu chuyện ở đây, cả ba phiên bản xác nhận rằng lời hướng dẫn này đã được đưa ra tại thời điểm lúc gần lâm chung, và gia chủ Anāthapiṇḍika qua đời không bao lâu sau khi nhận được lời dạy thâm sâu của ngài Sāriputta. Bên cạnh việc minh giải tầm quan trọng của sự không chấp thủ tại thời điểm kề cận cái chết, một điểm cụ thể hơn được đề cập trong bài kinh, nếu chúng ta ghi nhớ các thông tin về ông Anāthapiṇḍika trong các bài kinh khác, là một người chỉ có thể có khả năng khai mở tuệ giác thâm sâu vào lúc cận tử. Cùng với bài kinh sẽ được thảo luận trong chương cuối, điều này gợi ý sự cần thiết cho những người có mặt chung quanh bệnh nhân lúc cận tử phải cảnh giác về thái độ tinh thần của bệnh nhân, phải lưu ý đến các dấu hiệu tâm ý bệnh nhân sẵn sàng mở rộng. Chính xác là khi cái chết đến gần kề thì bệnh nhân cuối cùng rồi có thể tập trung sự can đảm để đối mặt với những gì họ đã cố gắng tránh bằng mọi giá. * * * |