1-mucluc_10.jpg 1179 * 898 |
2-3kinh.jpg 1231 * 813 |
3-vongatuong.jpg 1177 * 863 |
4-5thuuan.jpg 1260 * 821 |
5-daukho.jpg 1244 * 838 |
|
X LIỀU THUỐC CỦA
MINH QUÁN X.1 GIỚI THIỆU Bài kinh trong chương này trình bày thêm một quan kiến về cách đối mặt với bệnh tật, đó là dùng tuệ minh sát. Quan kiến này được trình bày cùng với cảnh báo về sự phụ thuộc thái quá vào kinh nghiệm về định tâm của mỗi hành giả. Khi đánh giá cảnh báo này, cần lưu ý rằng trong tư duy của Phật giáo Sơ kỳ, việc đạt được các trạng thái định tâm sâu sắc là một phần không thể thiếu của con đường giải thoát và vì lý do này tu tập định có vị trí thứ hai trong tam vô lậu học (giới-định-tuệ), bên cạnh đức hạnh và trí tuệ. Do đó, điểm chính yếu được đưa ra trong bài kinh không phải là để hoàn toàn từ bỏ việc định tâm. Đó là một sự hiểu lầm đáng tiếc. Vấn đề ở đây là để chỉ các giới hạn của việc đắc định nếu không được bổ sung và làm viên mãn qua tu tập phát triển tuệ quán. Điều này đặc biệt áp dụng khi phải đối phó với bệnh tật. Bài kinh được dịch trong chương này được trích từ Tạp A-hàm (SĀ 1024, kinh A-thấp-ba-thệ) và bài kinh tương đương trong Tương ưng bộ (SN 22.88, kinh Assaji). Nhân vật chính của bài kinh là một vị tu sĩ tên là Assaji, có lẽ khác với Trưởng lão Assaji – một trong năm vị đệ tử đầu tiên của Đức Phật. Vị tu sĩ chăm sóc ông Assaji có tên là Puṇṇiya (Phú-lân-ni). Tương tự như Tỳ-khưu Assaji trong bài kinh, Tỳ-khưu Puṇṇiya cũng không phải là vị đệ tử nổi bật trong các kinh nguyên thủy, vì vậy dường như không có thông tin bổ sung nào về hai vị tỳ-khưu này. X.2 KINH VĂN
X.3 THẢO LUẬN Cuộc gặp gỡ thực sự giữa Đức Phật và Tỳ-khưu Assaji đang bệnh bắt đầu bằng lúc ông cố gắng ngồi dậy khi thấy Đức Phật đến. Đây là một việc làm tiêu chuẩn trong những tình huống như vậy, theo đó người bệnh bày tỏ sự tôn trọng và cảm kích rằng Đức Phật đã đích thân đến thăm. Phản ứng thông thường của Đức Phật hoặc vị các tu sĩ nổi tiếng khác khi đến thăm người bệnh là bày tỏ lòng từ bi bằng cách nói với bệnh nhân cứ nằm yên ở đó, ngăn họ không cần phải có hành động tôn kính theo cách thức có thể gây bất lợi cho tình trạng bệnh tật của họ. Điều này thể hiện một thái độ trong đó mối quan tâm từ bi đối với những người đang đau khổ được ưu tiên hơn các khía cạnh nhỏ nhặt của hành vi bên ngoài. Trong bài kinh, Đức Phật bắt đầu cuộc trò chuyện bằng cách hỏi xem liệu Tỳ-khưu Assaji có thể chịu đựng được các cơn đau không. Điều này trực tiếp nhắm đến một vấn đề chính của bệnh tật, cụ thể là đang chịu đựng cơn đau. Trong bài kinh ở Chương 3, câu chuyện xoay quanh về mũi tên của nỗi đau thể xác và tiềm năng của nó dẫn đến mũi tên khác của nỗi đau tinh thần. Các bài kinh ở Chương 6, 7 và 8, câu hỏi tương tự cũng là về khả năng chịu đựng nỗi đau của bệnh nhân, điều lý tưởng nhất là phải có chánh niệm. Sau khi nghe trình bày về mức độ nghiêm trọng của căn bệnh, câu hỏi tiếp theo của Đức Phật là liệu ông Assaji có trải qua sự hối tiếc nào không. Khi biết rằng ông ấy thừa nhận đã có vài hối hận, Đức Phật chuyển sang hỏi về vấn đề vi phạm giới đức. Đây rõ ràng là một vấn đề phải được đưa ra. Gánh nặng vi phạm giới đức có thể trở nên nặng nề vào thời điểm bị bệnh, và thậm chí còn nhiều hơn vào lúc chết. Như đã thảo luận trong chương trước, việc duy trì giới đức cung cấp một nguồn lực không sợ hãi. Tỳ-khưu Assaji trình bày rõ thêm rằng điều này áp dụng cho trường hợp của mình; ông không bị gánh nặng bởi hành vi sai trái đạo đức. Tiếp theo, bài kinh đề cập đến vấn đề chấp trước vào các trải nghiệm của tâm định. Thay vì chạy theo sự chấp trước đó, bệnh nhân cần phải tránh đồng hóa tự ngã với các trải nghiệm đó. Giảm thiểu sự đồng hóa này này không chỉ là cách tiếp cận đúng đắn đối với bệnh tật, mà còn là cách để hoàn toàn có sức khỏe tinh thần thông qua sự giác ngộ. Khác với bài kinh trong Tạp A-hàm, bài kinh trong Tương ưng bộ không ghi Tỳ-khưu Assaji đã hoàn toàn giác ngộ và đã phục hồi sức khỏe, nhưng thông điệp cơ bản trong hai bài kinh vẫn giống nhau. Từ bỏ tất cả các nhận dạng về tự ngã và chấp trước là chìa khóa cho bình an và an định thực sự, không còn có nguy cơ bị lầm lạc nữa. Bài kinh đề cập đến chủ đề cần phải dứt bỏ tất cả các ý niệm nhận dạng về ngã. Đây là cách tiếp cận tiêu chuẩn trong các bài kinh nguyên thủy, áp dụng mô hình sau đây cho mỗi uẩn trong năm uẩn là sắc, thọ, tưởng, các hành và thức:
Mô hình bốn ý niệm này, khi được áp dụng cho mỗi uẩn trong năm uẩn, dẫn đến hai mươi loại “thân kiến” (sakkāyadiṭṭhi) – cái nhìn về tự ngã. Quan điểm về tự ngã như vậy – một dạng thái tin vào một bản thân ngã có thật và thường hằng, là một trong những sợi dây trói buộc (kiết sử) cần cắt bỏ để nhập dòng giải thoát. Trải nghiệm về Niết-bàn khi đắc quả Dự Lưu là một phần của trải nghiệm trực tiếp mà hành giả thật sự nhận biết không có một bản ngã vĩnh viễn nào có thể tồn tại ở bất cứ đâu. Điều này đơn thuần là do hành giả có một trải nghiệm hoàn toàn không có bất kỳ tham chiếu nào về bản ngã hoặc bất cứ cái gì có thể được xác định là bản ngã. Mặc dù ngay thời điểm ấy, hành giả không còn bám chấp quan kiến có một bản ngã hiện hữu, nhưng nhiệm vụ thực chứng vô ngã vẫn chưa được hoàn thành, vì kiết sử mạn và cảm nhận về bản ngã (kiết sử vô minh) vẫn còn tồn tại. Những kiết sử này chỉ được cắt bỏ khi hành giả hoàn toàn giác ngộ, đắc quả A-la-hán. Đây là chủ đề sẽ được trình bày trong chương tiếp theo. Sự tự do của tâm trí có được khi hoàn toàn thực chứng giác ngộ ngụ ý rằng các lậu hoặc (āsava) đã bị trừ diệt vĩnh viễn. Những lậu hoặc ấy gây ảnh hưởng đến tri giác và phản ứng của phàm nhân, và từ đó sai khiến họ hành động theo những cách bất thiện và có hại. Trong tư duy Phật giáo Sơ kỳ, có ba loại lậu hoặc:
Đôi khi lậu hoặc thứ tư cũng được thêm vào, đó là kiến lậu. Việc xóa bỏ hoàn toàn tất cả các lậu hoặc là điểm quy chiếu tiêu chuẩn trong các bài kinh nguyên thủy để xác định sự giác ngộ hoàn toàn, mà theo Phật giáo Sơ kỳ, một hành giả phải tu tập hoàn mãn khi hướng đến đời sống thánh thiện, đó là đời sống độc thân của một tu sĩ Phật giáo. Để đạt đến sự hoàn mãn của đời sống thánh thiện này, sự định tâm có vai trò hỗ trợ quan trọng. Tuy nhiên, việc nuôi dưỡng tâm định có những hạn chế tiềm tàng, như được nhấn mạnh trong bài kinh. Kinh nghiệm định tâm có thể đưa đến sự hài lòng, thậm chí phấn khởi. Vì tất cả những trải nghiệm như vậy là vô thường và sẽ thay đổi, bám thủ vào đó và đồng hóa bản ngã vào đó sớm muộn sẽ dẫn đến nỗi thất vọng và lo sợ. Vì thế, tốt nhất là phát triển tâm định kết hợp với trí tuệ, nhờ đó, hoạt động như một khía cạnh của tam vô lậu học mà không làm lu mờ các khía cạnh khác, tránh được trường hợp xây dựng cho ý thức về bản ngã, rõ ràng là trường hợp của Tỳ-khưu Assaji. Trong điều kiện thực tế, thông điệp chính yếu từ bài kinh tại là tiềm năng của việc không xác định bản ngã. Tỳ-khưu Assaji đã đồng hóa bản ngã với sự đắc định của mình, điều này đã khiến ông trở nên kích động khi lâm bệnh nặng. Mặc dù ông đã thoát khỏi gánh nặng hối hận vì những vi phạm giới đức, ông không thoát khỏi gánh nặng bám thủ vào những kinh nghiệm thiền định của mình. Nhờ liều thuốc của tuệ quán, ông đã có thể buông bỏ gánh nặng không cần thiết đó. Thật thế, trong bài kinh, ông đã có thể buông bỏ mọi gánh nặng không cần thiết ấy bằng cách đạt đến sức khỏe tinh thần tối cao của sự giác ngộ. Áp dụng cho hoàn cảnh của chúng ta, thời gian bị bệnh có thể trở thành một cơ hội để nhận thức về bản ngã: Có bất kỳ gánh nặng không cần thiết nào trong hình thức bám thủ, chấp trước mà ta vẫn đeo đuổi và có thể chữa trị với một liều thuốc không nhận dạng bản ngã? * * * |